در اين بحث، فرض اين است كه خدايى وجود دارد كه آفرينندة جهان و انسان است. اكنون مى‏خواهيم با دلايل عقلى ثابت كنيم كه اولاً خداوند بر بندگانش حق دارد و ثانياً ريشة تمام حقوق به حق خداوند بازمى‏گردد و هيچ حقى معتبر نيست جز آنچه خداوند اعتبار کرده باشد.[1]

الف) تحليل مفهوم حق

براى آنكه به روش عقلى ثابت كنيم كه خدا بر بندگانش حق دارد، بايد از مقدماتى استفاده كنيم. نخست بايد مفهوم حق را تحليل كنيم. اساساً حقى كه در مباحث حقوقى و سياسى مطرح مى‏شود از چه مقوله‏اى است؟ مفهوم اين حق چگونه به دست مى‏آيد و ملاك آن چيست؟ اين‏گونه مباحث و مقدمات آن از پيچيده‏ترين و ظريف‏ترين مباحث عقلى است. مفاهيمى كه بشر با آنها سر و كار دارد دو گونه‌اند: مفاهيمي که در برابر آنها يك موجود عينى و خارجى وجود دارد، مانند زمين، آسمان، انسان و مانند آنها، که هر کدام به موجود عينىِ خاص در خارج اشاره دارد. اين‏گونه مفاهيم را در اصطلاح «مفاهيم حقيقى» و يا «مفاهيم ماهوى» مى‏گويند. در مقابل، يك سلسله مفاهيم ديگرى وجود دارد كه شى‏ءِ خاصِ خارجى را نشان نمى‏دهد، بلكه قوام آنها به اعتبارات عقلى و ذهنى است. براى مثال، وقتى مى‏گوييم: نماز واجب است، «نماز» را مي‌توان مجموعه‌اي از حركات عينى خارجى دانست، اما «واجب» به يك موجود خارجى يا صفتى مربوط به موجودات خارج اشاره نمى‏كند، بلكه معنايى است كه فقط عقل آن را درك مى‏كند. حق از اين دسته مفاهيم است؛ يعني حق امري اعتباري است.[2]