نقش اسلام در الغاي تدريجي نظام بردگي

اگر بخواهيم نقش بزرگ دين مقدس اسلام را در الغاي تدريجى برده‌گيرى و برده‌دارى‌هاى نامشروع و در آزادسازى بردگان جنگ مشروع (جنگ اهل حق با طرفداران باطل) به خوبي دريابيم، بايد به دو مطلب مهم توجه كنيم.

الف) محدود کردن عامل بردگي

اسلام با مسدود کردن راه‌هاي برده گرفتن انسان و گسترش انديشة تساوي افراد بشر، روش موفقي را براي آزادي تدريجي بردگان ارائه داد. اسلام هرگز نمى‌پذيرد كه پدر يا مادر فرزند خود را در معرض فروش و بردگى بگذارد يا كسى خود را براى فروش و بردگى عرضه كند يا شخصى به سبب ارتكاب جرمى فروخته شود يا كسانى ربوده شوند و به بردگى بيفتند يا ملتى به علت عقب‌ماندگى مادى و مدنى همچون حيوانات شكار شوند و به بيگارى و بردگى كشيده شوند. اسلام تأكيد مى‌كند كه نژاد، رنگ، پوست، جنس، زبان، مليت، وضع اجتماعى و نظائر آن نمي‌تواند موجب بردگي انسان‌ها گردد. اين دين مقدس اگر چه نظام برده‌دارى را به كلى نادرست نمى‌شمرد، راه برده‌گيرى را منحصر در يك امر مى‌داند، و آن جنگ حق و باطل است. اسلام ساير اسباب بردگى را كه در نظام‌ها و جامعه‌هاي ديگر معمول و متعارف بوده ممنوع اعلام کرد. حتى اسير و برده كردن انسان در جنگ حق و باطل، نيز شرايط فقهى ويژه‌اى دارد كه بايد كاملاً رعايت شود. چنان‌که مي‌فرمايد:

«ما كانَ لِنَبِيّ أَنْ يَكُونَ لَهُ أَسْرى حَتّى يُثْخِنَ فِي الْأَرْضِ تُرِيدُونَ عَرَضَ الدُّنْيا والله يريد الآخرة والله عزيز حکيم؛[1] هيچ پيامبري حق ندارد اسيراني (از دشمن) بگيرد تا کاملاً بر آنها پيروز گردد (و جاي پاي خود را در زمين محکم کند)، شما متاع ناپايدار دنيا را مي‌خواهيد، ولي خداوند