معلومات مادى نيست. دانش‌هايى كه براى نيل به سعادت لازم است و هركس در هر زمان و در هر شرايطى از زندگى اجتماعى كه قرار دارد، بايد آنها را فرا بگيرد، مربوط به اعتقادات و اصول دين است؛ شناخت خدا، سرنوشت انسان، جهان آخرت، راه صحيح زندگى و مانند آن، كه به وسيله انبيا(عليهم السلام)تبيين مى‌شود. علمى كه بشر بدان نيازمند است اين‌گونه علم‌ها است، و اگر نداشته باشد جاهل است گرچه در ساير زمينه‌ها فيلسوف دهر باشد. كسى كه نداند هدف زندگى‌اش چيست، پس از مرگ به چه عالمى مى‌رود و چه سرنوشتى در انتظار او است، جاهل است، اگرچه سفينه‌هاى فضاپيما بسازد. «جهل» در فرهنگ انبيا و اوليا(عليهم السلام) و قرآن به اين مفهوم است. اين معنا با آنچه در بين ما متداول است تفاوت دارد.

عامل اصلى رواج جهل دينى در بين مردم

اين‌كه چرا مردم اين‌قدر در جهل فرو رفته‌اند و از علوم و معارفى كه خداى متعال به وسيله انبيا(عليهم السلام) در اختيارشان گذاشته كم‌تر استفاده كرده و مى‌كنند، دلايل گوناگونى دارد. يكى از دلايل آن، دامن زدن زورمداران و زرمداران به اين مسأله است. اگر مردم و جامعه آگاه باشند آنان نمى‌توانند به مطامع خود برسند. تعاليم انبيا آگاهى‌بخش و جهل برانداز، و در نتيجه ضد منافع آنان است. از اين‌رو آنان پيوسته در تلاش بوده و هستند كه نگذارند دعوت انبيا(عليهم السلام)گسترش يابد.

عامل ديگر اين است كه خود دين‌داران و كسانى كه خود را پيرو پيامبران(عليهم السلام) و حامل علوم و معارف آنان و متولّى دين مى‌دانند، دين را جدّى نمى‌گيرند، بلكه آن را وسيله‌اى براى سرگرمى، امرار معاش و ديگر اغراض دنيوى قرار مى‌دهند. وقتى خود متديّنان و متولّيان دين، آن را جدّى نگيرند، آيا مى‌توان انتظار داشت كه حرف آنها در ديگران اثر كند؟ مردم به اينها نگاه مى‌كنند، همان راهى را مى‌روند كه آنها رفته‌اند، همان كارى را ياد مى‌گيرند كه آنان انجام مى‌دهند، هرچند بازى با دين خدا باشد. اين يكى از عواملى است كه مانع رواج دين در جامعه و موجب مسلط شدن جهل بر مردم و محروميت آنها از معارف و حقايقى مى‌شود كه انبيا(عليهم السلام) در اختيارشان مى‌گذارند.

آن‌گونه كه تاريخ نشان مى‌دهد و متون دينى نيز مؤيّد آن است، عامل اصلى انحرافات مردم «جهل» بوده است، وگرنه اصل فطرت مردم بر دين و خداپرستى نهاده شده است و آنها به طور