بر برخى افراد بلاهايى نازل شده، علت آن افشاى اسرار اهل بيت(عليهم السلام) ذكر شده است؟ آيا ما هم اسرارى مى‌دانيم كه بايد از ديگران كتمان كنيم؟ آيا اين روايات شامل حال ما هم مى‌شود يا فقط شامل عده‌اى از اصحاب سرّ مى‌شود كه بايد آنها را كتمان كنند؟ آيا همه چيز را مى‌توان همه جا گفت؟ ملاك اين مطلب چيست؟

در اين قسمت از روايت عبداللّه بن جندب، امام صادق(عليه السلام) به همين مطلب اشاره دارد كه انسان در مقام راهنمايى ديگران، بايد به ظرفيت مخاطب توجه داشته باشد. نبايد همه مطالب را يك‌جا به مخاطب منتقل كرد. ممكن است فردى ظرفيت پذيرش اين حجم از مطالب را نداشته باشد. علاوه بر اين، برخى از موضوعات از جمله معارف بلند درباره توحيد يا مقامات انبيا(عليهم السلام) و اوليا است كه همه كس توان درك آن را ندارد. اين نوع مطالب، از جمله اسرار محسوب مى‌شود كه نبايد به همه كس گفت، و گرنه موجب گمراهى آنها مى‌شود. پيامبر(صلى الله عليه وآله)در روايتى مى‌فرمايند: لَوْ عَلِمَ ابوذر ما فى قلبِ سلمان لَقَتَلَهُ؛[1] اگر ابوذر بدان‌چه در دل سلمان مى‌گذرد آگاهى مى‌يافت او را مى‌كشت! اين با وجود آن است كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) بين اين دو برادرى ايجاد كرده بود و آنها هر دو، از نظر پايه ايمان و معرفت، در سطحى بالا و نزديك به هم قرار داشتند.

از اين مطلب به دست مى‌آيد كه معارف بلندى وجود دارد كه به لفظ در نمى‌آيد؛ وقتى به صورت لفظ درآيد، مردم معناى ديگرى از آن مى‌فهمند. بنابراين نبايد آنها را نزد هر كس مطرح كرد، و گرنه يا گوينده را متهم به كفر مى‌نمايند يا خودشان به كفر كشيده مى‌شوند و يا نسبت به ديگران سوءظن پيدا مى‌كنند.

اين مسأله در مورد كتاب و نوشته نيز صادق است؛ همه چيز را نبايد در هر كتابى نوشت، و گرنه ممكن است موجب انحراف برخى از مردم شود يا مطابق معناى عاميانه و عرفى تفسير گردد؛ براى مثال مى‌توان به مسأله «وحدت وجود» در فلسفه و عرفان اشاره كرد. بسيارى از اين كلمه معنايى مى‌فهمند كه با معناى مورد نظر فلاسفه و عرفا تفاوت دارد و به همين دليل، عرفا را متهم به كفر مى‌كنند و مى‌گويند: اگر «همه چيز خدا است» يا «مجموع عالم وقتى با هم تركيب شود خدا خواهد شد»، اين كفر است. اما عرفا هيچ‌گاه «وحدت وجود» را به اين معنا نگفته‌اند. ممكن است ما آنچه را عرفا مى‌گويند، نفهميم، اما اين معنايش آن نيست كه آنان معناى غلطى اراده كرده‌اند. ممكن است معناى بلندى مورد نظر باشد كه لفظ از ترسيم آن عاجز است.