پايين، مى‌توان به تأثير يك دانش‌آموز بر يك كلاس مثال زد. دانش‌آموزى كه در كلاس موقعيت بهترى از لحاظ بيان يا جاذبه گفتارى يا مانند آن دارد، مى‌تواند بيش از نود درصد دانش‌آموزان را از نظر طرز فكر و رفتار، از لحاظ نوع لباس، نشستن در كلاس و مانند آن تحت تأثير قرار دهد. اصل اين مسأله تحقيق شده و با تجربه به اثبات رسيده است. براى مثال، دانش‌آموزى كه لباس خاصى مى‌پوشد، در مدت كوتاهى ديگران هم به آن لباس علاقه‌مند مى‌شوند و از او تقليد مى‌كنند. در ساير زمينه‌هاى رفتارى و يا گفتارى نيز مسأله به همين صورت است. مثلا گاهى كسى مسأله‌اى را مطرح مى‌كند و براى آن استدلال منطقى ارائه مى‌كند و شنونده تحت تأثير آن استدلال حرف او را مى‌پذيرد. اما گاهى استدلال محكم نيست، ولى نحوه بيان و برخورد گوينده طورى است كه مخاطب را تحت تأثير قرار مى‌دهد؛ مثلا، گوينده شخصى درست‌كار و موجّه است. در اين‌جا 50 درصد تأثير حرفش به دليل شخصيت مقبول او و موقعيتى است كه نزد مخاطب دارد. عكس اين مطلب هم صادق است.

به دليل همين تأثيراتى كه از رفتار و گفتار ناشى مى‌شود، اسلام بر مسايلى از قبيل دعوت، ارشاد، تبليغ، امر به معروف و نهى از منكر تأكيد كرده است.

ضرورت توجه به سطح مخاطب در گفتار

طبع انسان، به خصوص جوان‌ها، اين‌گونه است كه وقتى سخن تازه‌اى مى‌شنوند دوست دارند آن را براى ديگران نقل كنند. اصل اين مسأله امرى طبيعى است و اشكالى هم ندارد، اما در اين‌باره بايد نكاتى را مد نظر داشته باشيم؛ از جمله اين‌كه به نوع مخاطبمان توجه داشته باشيم و دقت كنيم كه آيا سخن ما در او چه تأثيرى بر جاى مى‌گذارد. آيا اگر مطلبى علمى است، مخاطب توان درك آن را دارد؟ بسيارى از معارف براى همه مردم قابل درك نيست. در نقل مطالب، بايد به ظرفيت ذهنى و پايه معرفتى افراد توجه داشت؛ همه چيز را نبايد براى همه كس گفت.

در ارتباط با نكته‌اى كه متذكر شديم، در كتب روايى بابى به نام «كتمان سرّ» وجود دارد. روايات بسيارى از ائمّه هدى(عليهم السلام) در اين زمينه وارد شده است كه اسرار ما را كتمان كنيد و به ديگران نگوييد. شايد سؤال شود كه مگر اسرارچه بوده است كه نبايد به ديگران گفته مى‌شده است؟ يا چرا بعضى از افرادى كه اسرار آنها را فاش كرده‌اند مورد لعن واقع شده‌اند؟ يا چرا اگر