است. و خُذْ حَظَّكَ مِنْ آخِرتِكَ؛ از آنچه در اختيار تو است فقط براى تأمين نيازمندى‌هاى زندگى دنيا استفاده نكن، بلكه به فكر اين باش كه از اين اموال براى سعادت آخرتت هم بهره‌گيرى تا ارزش آن بى‌نهايت شود.

اَشكال مختلف رابطه انسان با مال دنيا

رابطه انسان با مال دنيا از چند منظر قابل بررسى است؛ يك جهت آن مربوط به دل‌بستگى انسان به مال دنيا مى‌شود. در اين خصوص، تفاوتى بين مال زياد و مال كم وجود ندارد؛ ممكن است كسى مال اندكى هم داشته باشد، ولى دل‌بستگى‌اش به آن بسيار زياد باشد. دل‌بستگى انسان به مال دنيا، كم يا زياد، مطلقاً مبغوض است، منتها مبغوضيتى كه به حد حرمت نمى‌رسد، اما مى‌تواند انسان را به معصيت بكشاند. اگر دل‌بستگى به مال دنيا به‌گونه‌اى باشد كه مانع انسان در راه انجام وظيفه شرعى گردد و يا به حدى باشد كه موجب كوچك‌ترين ضربه و آسيبى به فعاليت‌هاى انسان از قبيل عبادت و تحصيل گردد، بسيار مذموم است. بنابراين وظيفه انسان است كه با اين‌گونه دل‌بستگى‌ها مبارزه نمايد. بهترين حالت در اين زمينه اين است كه وجود و عدم مال دنيا براى انسان على السويه باشد؛ يعنى اگر مالك مال دنيا بود، زياد خوشحال نشود و اگر هيچ چيز نداشت و يا اموال خود را از دست داد، خيلى غصه‌دار و ناراحت نگردد؛ چرا كه هر دو حالت براى او وسيله آزمايش و امتحان الهى است: لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى ما فاتَكُمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاكُمْ؛[1] تا هرگز بر آنچه از دست شما رود دل‌تنگ نشويد و به آنچه به شما رسد دل‌شادنگرديد. البته‌گفتن اين‌مطلب آسان است، امارسيدن به آن، كار چندان آسانى نيست.

يكى از راه‌هاى پيدايش اين حالت اين است كه انسان سعى كند مقدارى از دارايى خود را، آن هم از چيزهايى كه دوست دارد، در حدى كه برايش ميسّر است در راه خدا انفاق كند: لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتّى تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبُّونَ؛[2] هرگز به مقام نيكوكاران و خاصان خدا ـ يا درجات عاليه بهشت ـ نخواهيد رسيد مگر آن‌كه از آنچه دوست مى‌داريد در راه خدا انفاق كنيد.

البته حسن تلاش براى كسب مال به منظور انفاق در راه خدا يك شرط دارد و آن اين است كه كسب مال و ثروت به انگيزه انجام مستحبات، موجب بازماندن انسان از واجبات و مسايل