مقدمه

مقصود از روايت، حكايتِ قول، فعل و تقرير معصوم است[170] و منظور از روایات تفسیری در این نوشتار، مجموعه روایاتی است که دارای اثر عملی نیستند و از حیطة روایات فقهی خارجند و ذیل تفسیر آیات، به کار برده می‌شوند. منظور از منابع حدیثی امام خمینی; نیز منابعی است که یا امام به منبع بودن آن در نقل حدیث تصریح کرده‌اند و یا در صورت عدم تصریح امام، ما با ملاک قرار دادن تقدم زمانی و اعتبار منابع، می‌توانیم احادیث را در آن منابع بیابیم. بنابراین، این نوشتار در پی کشف منابعی که نزد امام موجود بوده و امام مستقیماً از آن‌ها نقل کرده‌اند، نیست، بلکه به دنبال آن است که احادیث منقول در آثار تفسیری ایشان را منبع‌یابی کند.

مجموعه داده‌های تفسیری امام خمینی; در پنج جلد با عنوان «تفسیر قرآن مجید، برگرفته از آثار امام خمینی» تحقیق و تدوین شده است. با بررسی این اثر و روایات تفسیری موجود در آن می‌توان به منابع حدیثی امام خمینی در نقل روایات تفسیری دست یافت، هرچند نگارنده بر آن بوده که به اصل آثار امام مراجعه کند و نقل قول‌ها و ارجاعات خود را بر مبنای آن تنظیم کند. بر این اساس، به نظر می‌رسد شیوة صحیح پژوهش در شناخت منابع حدیثی امام آن است که با مراجعه به منابع متقدم، مصدر اولیة روایاتی را که امام نقل کرده‌اند و به منبع آن اشاره‌ای نکرده‌اند، بازیافت.

پس از جست‌وجوی فراوان در منابع پژوهشی اعم از کتب و مقالات، اثری که به نحو اخص، منابع اولیة روایات منقول در آثار غیرفقهی امام را پژوهیده باشد یافت نشد، هرچند در باب منابع حدیثی عرفا به نحو اعم، که امام نیز از آن دسته‌اند، در منابع مختلف بحث شده است.

يكي از ويژگي‌هاي برجستة نظريات حديثي امام خمینی; در بخش روايات تفسيري، آن است كه ايشان دايرة اعتماد و استفاده از احاديث تفسيري را چنان گسترده مي‌دانند كه حتي رواياتي را كه مشكل سندي دارند، به شرط اين‌كه داراي

[166]. مقباس الهدايه في علم الدرايه، ج 1، ص 57.