مقدمه

شخصيت علمى شيخ بهاءالدين محمد بن حسين بن عبدالصمد(م1031ه.ق) مشهور به «شيخ بهایى» براى تمام انديشمندان حوزة فرهنگِ‌ مشرق‌زمين بسان ِ روز روشن است. علم‌آموزى از محضر دانشيان بزرگ همچون محقق كركى (م993ه.ق) و پرورش ده‌ها شاگرد كارآزموده و نگارش آثار ارزشمند در علوم گوناگون، بخشى از كارنامة علمى آن برجستة دوران است.

خوانندة كارشناس، با مطالعة هر يك از آثار او در علوم مختلف، وى را به بزرگى و جلالت در آن علم مى‌ستايد. از آن‌جا كه شيخ بهايى در علوم حديث نيز متبحر بوده است، مى‌توان در بيشتر آثار او احاديث اهل‌بيت‌ : را مشاهده کرد. البته چند اثر او رنگ و بوى حديثىِ بيشترى به خود گرفته‌اند. اين آثار را مى‌توان در دو حوزة علوم و معارف حديث تقسيم كرد:

الف) علوم حديث: الوجيزه (در علم درايه)، حاشيه بر خلاصة الاقوال علامه حلى و فوائد فى الرجال (هر دو در علم رجال).

ب) معارف حديث: الحبل المتين (گردآورى احاديث فقهى)، الاربعون حديثا، حاشية من لايحضره الفقيه، مفتاح الفلاح، حدائق المقربين (شرح ادعيه صحيفة السجادية)، رسالة فى مقتل الحسين‌7 و كتاب مشرق الشمسين و اكسير السعادتين. كتاب اخير، اثرى جاودان در شرح آيات‌الاحكام و روايات فقهى در موضوع «طهارة» است.[48]

شيخ بهایى در هر يك از نگارش‌هاى مزبور، سبك ويژه‌اى داشته است. مقصود ما از سبك «شناخت قالب‌هاى از پيش تعيين‌شدة مؤلف در چينش احاديث به هنگام ارائه آن‌هاست؛ به تعبير ديگر، شناخت شيوة نگارشى حديث‌نگار را سبك‌شناسي گويند».[49]

اگر از اين منظر به آثار شيخ بهاءالدين بنگريم، درمى‌يابيم او بيشتر وام‌دار شيوه‌هاى

[45]. در اين اثر حدود چهارصد روايت آمده كه بخشى از آن را مؤلف شرح داده است. بعضى اين اثر را كتابى تنها فقهى دانسته و بعضى نيز آن را نوعى تفسير روايى قلمداد كرده‌اند. در شيوه تا حدودى با كتاب حبل المتين مؤلف نزديك است كه در اين‌صورت مى‌توان سبك آن را فقه اثرى دانست. در كتاب مشرق الشمسين تعريف انواع اصطلاحات علوم حديث نيز ديده مى‌شود.

[46]. سبک‌شناخت کتاب‌های حدیثی، ص4.