حديث‌نگارى پيشينيان است و به بيان ديگر، احياكنندة سبك‌هاى عالمان سده‌هاى پيشين است. هرچند در شيوه‌هاى فرعىِ آثارش، نوآورى‌هاى محدودى را مى‌توان يافت.

اكنون برآنيم كه با سه سبك مؤلف در آثار حوزة معارف حديثى‌اش آشنا شويم: اربعين‌نگارى، فقه مأثور و ادعيه‌نگارى.

1. اربعين‌نگارى

يكى از قالب‌هاى پرطرف‌دار نگارش‌هاى حديثى «اربعينات يا چهل‌حديث نويسى» است. اين شيوه برگرفته از روايت مشهور نبوى است كه مى‌فرمايد: «مَن حَفِظ من أُمَّتى أربعينَ حَديثاً بَعثَهُ الله يومَ القيامة فَقيهاً عالِماً».[50] اين توصية پيامبر اكرم 6 در توسعه و رواج اين گونه نگارش‌ها تأثير مهمى داشته است.

سبك اربعين‌نگارى (اربعينيات) از ديرباز تا كنون در ميان شيعه و اهل‌سنت رواج چشم‌گيرى داشته است. نخستين فردى كه به اين شيوه، چهل حديث را گردآورى كرد، عبدالله بن مبارك حنظلى (م 181ق.) است.[51] پس از او نيز در قرن‌هاى سوم تا پنجم در ميان اهل‌سنت چنين نگارش‌هايى ادامه يافت. از مشهورترين كتاب‌هاى اهل‌سنت در اين سبك، كتاب حافظ شريف‌الدين نَوَوِى (م 676ق.) است. در ميان شيعيان نيز بيشتر اربعين‌نگاري‌ها مربوط به قرن‌هاى پنجم تا نهم است.

1-1. پيشينة چهل‌حديث نويسى

شيخ صدوق در كتاب خصال[52] پس از يادكرد حديث مزبور در ابواب «الأربعين و ما فوقه» حديثى را از طريق امام صادق 7 از اجداد مطهرش گزارش مى‌كند كه پيامبر اكرم 6 در جلسه‌اى به امام على 7 حديث: «مَن حَفِظ مِن أمَتِى أربَعينَ حَديثاً...» را آموخت. آن‌گاه امام على 7 از پيامبر خدا خواست تا احاديثى چهل‌گانه را به او بياموزد و پيامبر خدا نيز چهل حديث در موضوعات توحيد و فروعات فقهى و اخلاقى براى اميرالمؤمنين 7 بيان كرد.

[47]. اين روايت با متون مشابه و گوناگونى در مجامع روايى شيعه و اهل‌سنت آمده است؛ ر.ك: الخصال، باب الأربعين و ما فوقه.

[48]. الرسالة‌االمستطرفة، ص 102.

[49]. الخصال، ص 543، ح 19.