امّ شَريك الدوسيه‌

امّ شريك، بنت جابر بن حكيم دوسى از قبيله ازداست. [1] براساس روايتى از امام سجّاد (ع) مقصود از «امراة مؤمنة» در آيه 50 احزاب (33) امّ‌شريك است كه خويشتن را به پيامبر بخشيد تا حضرت در صورت تمايل، وى را به همسرى خود درآورد. [2]

امّ عَمّارَه انصارى‌

امّ عمّاره (نسيبه) بنت كعب بن عمرو خزرجى از حاضران در بيعت عقبه دوم است. [3] برخى مفسّران، ذيل آيه 122 آل‌عمران (3) از وى ياد كرده و او را از معدود كسانى دانسته‌اند كه در نبرد احد پايدارى كرده، به دفاع از پيامبر (ص) برخاست. [4] بنا به نقلى، نزول آيه 35 احزاب (33) در پاسخ به شكوه وى نزد پيامبر (ص) از نازل نشدن آيه‌اى در اجر و فضيلت زنان دانسته شده است كه با نزول آيه، مردان و زنان مؤمن در پاداش، يكسان معرّفى شده‌اند. [5]

امّ القرى‌---) مكّه‌

امّ‌الكتاب‌

به اساس هر چيزى در وجود، تربيت، اصلاح و يامبدأ آن امّ گفته مى‌شود و امّ‌الكتاب يعنى كتابى كه اساس و منشأ همه علوم است. [6] اين واژه سه بار در قرآن (3/ 7؛ 13/ 39؛ 43/ 4) آمده است. در مورد اوّل، وصف آيات محكم و در دو مورد ديگر به معناى لوح محفوظ است.

امّ‌الكتاب و قرآن‌

1) برگرفته شدن قرآن (ملفوظ) از ام‌الكتاب (لوح محفوظ):

... قرءنا عربيّا ...* وإنّه فى أمّ الكتب ....

زخرف (43) 3 و 4

اهمّيّت امّ‌الكتاب‌

2) آيات محكم (امّ‌الكتاب)، اصل و اساس قرآن:

... منه ءايت مّحكمت هنَّ أمّ الكتب ....

آل‌عمران (3) 7

[1] الطّبقات، ج 8، ص 122؛ المحبر، ص 81 82.

[2] مجمع‌البيان، ج 7- 8، ص 571؛ التعريف و الأعلام، ص 260.

[3] الطّبقات، ج 8، ص 303.

[4] تفسير قمى، ج 1، ص 143.

[5] تفسير بغوى، ج 3، ص 456؛ زادالمسير، ج 6، ص 383 و 384.

[6] مفردات راغب.