نعمت‌

نعمت برگرفته از «نعم» در اصل به معناى رفاه، زندگى پاكيزه و صلاح حال است. [1] نعمت به معناى چيزى‌ است كه خداوند متعال آن را به بنده‌اش از مال و زندگى عطا مى‌كند و به معناى منت نيز آمده است؛ [2] اعمّ از اينكه مادّى باشد يا معنوى و گاه در مقابل «ضرّ» واقع مى‌شود. [3] در اين مدخل از واژه‌هاى‌ «نعمة»، «آلاء» و آياتى كه با قرينه بر نعمت دلالت دارد، مثل آياتى كه در آن شكر نعمت و يا كفران نعمت آمده، استفاده شده است.

اهمّ عناوين: برخورداران از نعمت و مصاديق نعمت.

آثار نعمت‌

1. اجتناب از پشتيبانى مجرمان‌

1. برخوردارى از نعمت الهى، مقتضى اجتناب از حمايت و پشتيبانى از مجرمان:

وَ دَخَلَ الْمَدِينَةَ عَلى‌ حِينِ غَفْلَةٍ مِنْ أَهْلِها فَوَجَدَ فِيها رَجُلَيْنِ يَقْتَتِلانِ هذا مِنْ شِيعَتِهِ وَ هذا مِنْ عَدُوِّهِ فَاسْتَغاثَهُ الَّذِي مِنْ شِيعَتِهِ عَلَى الَّذِي مِنْ عَدُوِّهِ فَوَكَزَهُ مُوسى‌ فَقَضى‌ عَلَيْهِ قالَ هذا مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ إِنَّهُ عَدُوٌّ مُضِلٌّ مُبِينٌ‌ قالَ رَبِّ بِما أَنْعَمْتَ عَلَيَّ فَلَنْ أَكُونَ ظَهِيراً لِلْمُجْرِمِينَ.

قصص (28) 15 و 17

2. امتحان---) همين مدخل، امتحان با نعمت‌

3. اندوه دشمن‌

2. نايل شدن مسلمانان به نعمت، موجب اندوه دشمنان‌شان:

إِنْ تَمْسَسْكُمْ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَ إِنْ تُصِبْكُمْ سَيِّئَةٌ يَفْرَحُوا بِها وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا لا يَضُرُّكُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئاً إِنَّ اللَّهَ بِما يَعْمَلُونَ مُحِيطٌ [4].

آل‌عمران (3) 120

4. تأثيرپذيرى از آيات الهى‌

3. برخورداران از نعمت خاصّ الهى، تأثيرپذير از آيات خداوند رحمان، هنگام تلاوت بر آنان:

أُولئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ مِنْ ذُرِّيَّةِ آدَمَ وَ مِمَّنْ حَمَلْنا مَعَ نُوحٍ وَ مِنْ ذُرِّيَّةِ إِبْراهِيمَ وَ إِسْرائِيلَ وَ مِمَّنْ هَدَيْنا وَ اجْتَبَيْنا إِذا تُتْلى‌ عَلَيْهِمْ آياتُ الرَّحْمنِ خَرُّوا سُجَّداً وَ بُكِيًّا.

مريم (19) 58

5. تسليم‌

4. اتمام‌نعمت خداوند بر انسانها، زمينه‌ساز تسليم شدن آنان در برابر وى:

وَ اللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِمَّا خَلَقَ ظِلالًا ... كَذلِكَ يُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْلِمُونَ.

نحل (16) 81

6. تضرّع‌

5. برخوردارى از نعمت، مقتضى تضرّع و گريه به پيشگاه خداوند:

أُولئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ مِنْ‌

[1] . معجم مقاييس‌اللّغه، ج 5، ص 446، «نعم».

[2] . لسان‌العرب، ج 14، ص 208، «نعم».

[3] . التحقيق، ج 12، ص 178، «نعم».

[4] . «حسنة» در آيه به معناى نعمت الفت، اتّحاد كلمه و ياپيروزى بر دشمن است. (مجمع‌البيان، ج 1-/ 2، ص 822؛ معالم‌التنزيل، بغوى، ج 1، ص 498)