جمع«مقمع»(بر وزن منبر)به معنى«تازيانه»يا«عمود آهنين»(گرز)است كه
براى جلوگيرى يا مجازات كسى بر او مىكوبند.اين كلمه در قرآن مجيد تنها يكبار و
آن هم به صورت جمع دربارۀ كفار بهكاررفتهاست و به طورى كه قرآن مىگويد
گرزهايى از آهن سوزان براى آنها آماده است.
از تعبيراتى كه در آيۀ مورد بحث به كار رفته چنين برمىآيد
كه آن عذابهايى سخت و سنگين براى گروه خاصى از كافران است كه به مخاصمه
دربارۀ پروردگار برمىخيزند و براى گمراهى ديگران كوشش مىكنند،آنها افرادى
هستند از سردمداران كفر،همچون كسانى كه در ميدان جنگ بدر به مقاتله با على(ع)و
حمزة بن عبد المطلب و عبيدة بن حارث برخاستند و اسامى آنها عبارتند از:وليد بن
عتبه و عتبة بن ربيعه و شيبة بن ربيعه كه همۀ آنها از پاى درآمدند.(ج 56/14
و 58.)
در اين كه منظور از«قمّل»چيست؟ميان مفسران گفتگوست و معانى مختلفى
براى آن ذكر كردهاند،ولى ظاهر اين است كه يك نوع«آفت نباتى»بوده كه غلاّت را فاسد
مىكرده است.
[*]وَ
لَهُمْ مَقٰامِعُ مِنْ حَدِيدٍ.«و براى آنها(كفار)گرزهايى از آهن
است»حج21/.
[**]فَأَرْسَلْنٰا
عَلَيْهِمُ الطُّوفٰانَ وَ الْجَرٰادَ وَ الْقُمَّلَ وَ
الضَّفٰادِعَ وَ الدَّمَ ...«سپس(بلاها را پشت سر هم برفرعونيان
نازل كرديم)طوفان و ملخ و آفت گياهى و قورباغهها و خون را...»اعراف133/.
نام کتاب : شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه نویسنده : شریعتمداری، جعفر جلد : 3 صفحه : 756