نام کتاب : شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه نویسنده : شریعتمداری، جعفر جلد : 3 صفحه : 71
واژۀ«ظمأ»در
بخشى از آيۀ 120 سورۀ توبه چنين آمده است:
...ذٰلِكَ
بِأَنَّهُمْ لاٰ يُصِيبُهُمْ ظَمَأٌ...«...اين
به خاطر آن است كه هيچ تشنگى به آنها نمىرسد...» كلمۀ«ظمان»به معنى«تشنه»از
مادّۀ مذكور گرفته شده،چنان كه در آيۀ 39 سورۀ نور مىخوانيم:
«و كسانى كه كافر شدند اعمالشان همچون سرابى است در يك كوير كه
انسان تشنه، آن را از دور آب مىپندارد...»...يَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ
مٰاءً...نور39/.(ج 186/8،ج 320/13،ج 490/14.)
گاه به معنى گمانهاى بىپايه و همرديف«هواى نفس و اوهام و
خرافات»است(منظور از اين كلمه در آيۀ مورد بحث همين معنى است).
و گاه به معنى گمانهايى است كه معقول و موجه است و غالبا مطابق
واقع و مبناى كار عقلا در زندگى روزمره مىباشد،مانند شهادت شهود در محكمه و
دادگاه،يا«قول اهل خبره»و يا«ظواهر الفاظ»و امثال آنكه اگر اين گونه گمانها را از
زندگى بشر برداريم و تنها تكيه بر يقين قطعى كنيم نظام زندگى بكلى متلاشى مىشود.
(بدون شك اين قسم از ظنّ داخل در اين گونه آيات نيست و شواهد
فراوانى در خود آيات بر اين معنى وجود دارد،و به تعبير ديگر قسم دوم در حقيقت يك
نوع علم عرفى است
[*]وَ مٰا لَهُمْ
بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَ إِنَّ الظَّنَّ لاٰ
يُغْنِي مِنَ الْحَقِّ شَيْئاً.«آنها هرگز به اين سخنيقين ندارند تنها
از ظنّ و گمان بىپايه پيروى مىكنند با اين كه گمان هرگز انسان را بىنياز از حق
نمىكند»نجم28/.
نام کتاب : شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه نویسنده : شریعتمداری، جعفر جلد : 3 صفحه : 71