ضمير در«عليها»(در آيۀ مورد بحث)به زمين بازمى‌گردد كه در آيات قبل اشاره به آن بود،بعلاوه از قرائن نيز روشن است.

منظور از«من عليها»(كسانى كه بر زمين هستند)انس و جن مى‌باشند،هرچند بعضى از مفسران احتمال داده‌اند كه حيوانات و جنبندگان و موجودات زندۀ ديگر را نيز شامل مى‌شود،ولى ظاهر تعبير«من»كه معمولا براى صاحبان عقل مى‌آيد همان معنى اول است.

درست است كه مسئله«فنا»منحصر به انس و جن نيست و نه حتى منحصر به موجودات زمينى،بلكه طبق تصريح قرآن تمام اهل آسمانها و همۀ موجودات فانى مى‌شوندكُلُّ شَيْءٍ هٰالِكٌ إِلاّٰ وَجْهَهُ[*](قصص88/)،ولى از آنجا كه سخن از ساكنان زمين در ميان بوده،در اين آيه تنها آنها را مطرح كرده است.(ج 135/23 و 140.)

ف ه‌ م

فَفَهَّمْناهٰا:(انبياء79/.)[**]

در اصل از مادّۀ«فهم»(بر وزن سهم)به معنى دانستن و پى بردن به حقيقت مطلبى است و«تفهيم»به معنى«فهماندن و حالى كردن»است.

آيۀ مورد بحث بخشى از ماجراى قضاوت داود و سليمان است كه مى‌گويد:«ما اين داورى و حكومت را به سليمان تفهيم كرديم...».گرچه قرآن ماجراى اين محاكمه را كاملا

[*]«هر چيزى جز ذات پاك الهى هالك و نابود است».

[**]فَفَهَّمْنٰاهٰا سُلَيْمٰانَ وَ كُلاًّ آتَيْنٰا حُكْماً وَ عِلْماً...«ما اين داورى و حكومت را به سليمان تفهيم كرديم وبه هريك از آنها(از سليمان و داود)آگاهى و شايستگى داورى و علم بخشيديم...»انبياء79/.

• ترجمه نوع 1
• ترجمه نوع 2
• ترجمه نوع 3