اين احتمال نيز وجود دارد كه درختان بهشتى به گونه‌اى هستند كه در يك درخت شاخه‌هاى مختلفى است و بر هر شاخه نوعى از ميوه‌ها.(ج 163/23.)

ف‌ن‌ى

فان:(الرحمن26/.)[**]

در اصل«فانى»بوده و اين كه در آيۀ مورد بحث مى‌خوانيم: همه‌كس جز خدا فانى مى‌شود به معنى نابودى مطلق نيست،به اين معنى كه حتى روح انسان نيز نابود مى‌شود و يا خاكهاى حاصل از جسم او معدوم مى‌گردد،چرا كه آيات قرآن تصريح به وجود برزخ تا روز رستاخيز مى‌كند(مؤمنان100/)و ازسوى‌ديگر بارها مى‌گويد كه مردگان در قيامت از قبرها برمى‌خيزند(يس51/)و اينها همه گواه براى اين است كه فنا در اين آيه و آيات مشابه به معنى به هم ريختن نظام جسم و جان و قطع پيوندها و بر هم خوردن نظم عالم خلقت و جانشين شدن عالم ديگرى به جاى آن است.

امّا چگونه«مسئله فنا»مى‌تواند در زمرۀ نعمتهاى الهى قرار گيرد؟ممكن است از اين نظر باشد كه اين فنا همان‌طور كه گفتيم به معنى فناى مطلق نيست،بلكه دريچه‌اى است به عالم بقا و دالان و گذرگاهى است كه شرط وصول به سراى جاويدان عبور از آن است.

دنيا با تمام نعمتهايش زندانى است براى مؤمن و خروج از اين دنيا آزاد شدن از اين زندان تنگ و تاريك است.

[**]كُلُّ مَنْ عَلَيْهٰا فٰانٍ .«تمام كسانى كه روى آن(زمين)هستند فانى مى‌شوند»الرحمن26/.

• ترجمه نوع 1
• ترجمه نوع 2
• ترجمه نوع 3