نام کتاب : شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه نویسنده : شریعتمداری، جعفر جلد : 3 صفحه : 486
كه«فقير»به
معنى كسى است كه در زندگى خود كمبود مالى دارد،هرچند مشغول كسب و كارى باشد و هرگز
از كسى سؤال نكند،امّا«مسكين»كسى است كه نيازش شديدتر است و دستش از كار كوتاه است
و بههمينجهت از اين و آن سؤال مىكند.
شاهد اين موضوع،نخست ريشۀ لغت مسكين است كه از
مادّۀ«سكون»گرفته شده، گويا چنين كسى براثر شدت فقر،ساكن و زمينگير شده است.
ديگر اين كه ملاحظۀ موارد استعمال اين دو كلمه در قرآن معنى
فوق را تأييد مىكند، از جمله در آيۀ 16 سورۀ بلد مىخوانيم:او مسكينا
ذا متربة.«يا مسكين خاكنشينى را اطعام كند»و در آيۀ 8 سورۀ نساء مىخوانيم:«هرگاه
خويشاوندان و يتيمان و مسكينان،در موقع تقسيم ارث،حضور يابند،چيزى از آن به آنها
ببخشيد»از اين تعبير استفاده مىشود كه منظور از مساكين سائلانى است كه گاه در اين
مواقع حضور مىيابند.
و در آيۀ 24 سورۀ قلم مىخوانيم:«امروز هيچ مسكينى
نبايد در محوطۀ زراعت شما حضور يابد»كه اشاره به سائلان است.همچنين تعبير
به«اطعام مسكين»يا«طعام مسكين» در آيات متعددى از قرآن نشان مىدهد كه مساكين
افراد گرسنهاى هستند كه حتّى نياز به يك وعده غذا دارند.
در حالى كه از پارهاى از موارد استعمال كلمۀ«فقير»در قرآن
بخوبى استفاده مىشود كه افراد آبرومندى كه هرگز روى سؤال ندارند امّا گرفتار
كمبود مالى هستند،در مفهوم اين كلمه واردند،مانند آنچه در آيۀ 273
سورۀ بقره ديده مىشود:«انفاق براى فقيرانى است كه در راه خدا گرفتار شدهاند
و آنچنان ظاهر خويش را حفظ مىكنند كه جاهل از شدت عفت نفس آنان،چنين مىپندارد
كه غنى و بىنيازند ».
از همه اينها گذشته در روايتى كه محمّد بن مسلم از امام صادق(ع)يا
امام باقر(ع)نقل كرده مىخوانيم كه از آن حضرت دربارۀ«فقير»و«مسكين»سؤال
كردند،فرمود:«فقير كسى است كه سؤال نمىكند و مسكين حالش از او سختتر است و كسى
است كه از مردم سؤال و تقاضا مىكند[1]».