و بعضى اشاره به پيروزى اسلام بر تمام دشمنان از طريق قدرت منطق و برترى دلايل و معجزات آشكار دانسته‌اند؛و بالاخره بعضى آن را اشاره به گشودن اسرار علوم براى پيامبر(ص) مى‌دانند،ولى قرائن فراوانى در دست است كه مسئله صلح حديبيه را ترجيح مى‌دهد[*].

«زهرى»كه از رجال معروف تابعين است مى‌گويد:«فتحى عظيم‌تر از صلح حديبيه صورت نگرفت،چرا كه مشركين با مسلمانان ارتباط يافتند و اسلام در قلوب آنها جايگزين شد و در عرض سه سال گروه عظيمى اسلام آوردند و جمعيت مسلمانان با آنها فزونى گرفت».

در اين حديث به گوشه‌اى از امتيازاتى كه به بركت صلح حديبيه نصيب مسلمانان شد اشاره شده است.

تنها در حديثى از امام على بن موسى الرضا(ع)آمده است كه«إِنّٰا فَتَحْنٰا»بعد از«فتح مكّه»نازل گشت[**].

ولى از آنجا كه صلح حديبيه مقدمه‌اى براى فتح مكّه در دو سال بعد شد توجيه اين حديث مشكل نخواهد بود.

يا به تعبير ديگر صلح حديبيه در كوتاه مدت سبب فتح خيبر(در سال هفتم هجرت)و فراتر از آن سبب فتح مكّه و نيز پيروزى اسلام در تمام صحنۀ جهان از نظر نفوذ در قلوب مردم بود.(ج 9/22-10 و 17.)

ف ت ر

يَفْتَرُون:(انبياء20/.)[***]

از مادّۀ«فتر»(بر وزن شجر)به معنى«ضعف و سستى»است.

[*]براى روشن شدن اين نظريه،لازم است فشرده‌اى از داستان صلح حديبيه را بدانيم.براى اطلاعبيشتر به جلد 22،صفحه 10 تفسير نمونه،ذيل آيه مراجعه فرماييد.

[**] نور الثقلين،ج 48/5.

[***]يُسَبِّحُونَ اللَّيْلَ وَ النَّهٰارَ لاٰ يَفْتُرُونَ .انبياء20/.

• ترجمه نوع 1
• ترجمه نوع 2
• ترجمه نوع 3