اسلام و ايمان با ادعا و گفتار حاصل نمى‌شود،بلكه در برابر هر فرد مسلمان و مؤمن گردنه‌هاى صعب العبورى است كه بايد از آنها،يكى بعد از ديگرى به حول و قوّه الهى و با استمداد از روح ايمان و اخلاص بگذرد(و به همين مناسبت آن را عقبه گويند،زيرا راه‌پيماها بايد پشت سر هم بروند).

بعضى«عقبة»را به معنى هواى نفس تفسير كرده‌اند كه جهاد با آن را پيغمبر اكرم(ص) طبق حديث معروف،«جهاد اكبر»ناميد.البته با توجه به اين كه خود آيات،«عقبة»را تفسير كرده،بايد مراد از اين تفسير چنين باشد كه گردنه اصلى«گردنۀ هواى نفس»است و امّا آزاد كردن بردگان و اطعام مسكينان كه در آيات سورۀ بلد به آن اشاره شده،مصداقهاى روشنى از مبارزه با آن محسوب مى‌شود.

بعضى ديگر از مفسران گفته‌اند منظور از«عقبة»گردنۀ صعب العبورى است در قيامت،همان‌طور كه در حديثى از پيغمبر اكرم(ص)آمده است«پيش روى شما گردنۀ صعب العبورى است كه سنگين‌باران از آن نمى‌گذرند و من مى‌خواهم بار شما را براى عبور از اين گردنه سبك كنم[1]».(ج 27/27-28.)

عقبى:(رعد22/.)[*]

به معنى«عاقبت و پايان كار»است،خواه خير باشد يا شرّ،ولى با توجه به قرينۀ حال و مقال منظور در آيۀ مورد بحث،عاقبت خير است.اين آيه دربارۀ حق‌جويان و سرانجام نيك كسانى است كه به خاطر ذات پاك پروردگارشان شكيبايى مى‌كنند و نماز برپامى‌دارند و از آنچه خداوند به آنها روزى داده است،در پنهان و آشكار انفاق مى‌كنند و با حسنات،سيّئات را از ميان مى‌برند،آنگاه به پايان نيك سراى ديگر نايل مى‌شوند.

(ج 192/10.)

[1]مجمع البيان،جلد 495/10.

[*]...أُولٰئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدّٰارِ.«...عاقبت نيك سراى ديگر،از آن آنهاست»رعد22/.

• ترجمه نوع 1
• ترجمه نوع 2
• ترجمه نوع 3