و هر يك از حويزه و اشرفى «دوبتى» [1]؛ مطابق مثقال شرعى است، پس يك درهم مقابل چهارده «غاز بيكى» [2] حويزه است، هرگاه حويزه را بيست غاز بيكى فرض كنند [3].

و از عباسى اين زمان [4] كه برابر يك مثقال صرّاف است، بيست و يك غاز بيكى مىشود بر تقديرى كه عبّاسى چهل غاز بيكى باشد [5].

خلاصه: هر ده درهم هفت مثقال شرعى است و پنج مثقال و ربع مثقال صرّاف است.

و تبريزى مشهور؛ سنگ هشت عباسى پول سياه است، كه عبارت است از: ششصد و چهل مثقال صرّاف [6].

بناء على ذلك [7]- موافق مشهور و أظهر- هر رطل شصت و هشت مثقال و ربع مثقال صرّاف است [8] و از نيم چهار يك

[1] «دو بتى» منسوب به «دوبت» است، در اصطلاح مسكوكات ظاهرا سكۀ داراى دو نقش در طرفين، و يا داراى دو تصوير در دو جانب را دو بت مىگويند (لغتنامه دهخدا: 24/ 314).

[2] واحدى براى مسكوك در عهد صفويه و آن را «پول» هم مىگفتند و از مس سكه زده مىشد، ده غاز بيكى معادل يك شاهى بوده است، و در عهد قاجار «غاز» ناميده مىشد (فرهنگ معين:

2/ 2376).

[3] بنابراين يك درهم، 70/ 0 حويزه است- مانند مثقال شرعى- و غاز بيكى يك چهاردهم درهم است.

[4] واحد پول كه در زمان شاه عباس بزرگ ايجاد شد و وزن رسمى آن معادل يك مثقال يا 64/ 4 گرم بود، و يك تومان آن زمان معادل 50 عباسى بود. (فرهنگ معين: 22732).

[5] اختلاف وزن عباسىها به اين جهت بوده كه عباسىهاى مختلف وجود داشته است، دكتر معين مىنويسد: عباسى نقره در اغلب شهرهاى بزرگ ايران ضرب مىشد، ولى وزن آنها مساوى نبوده.

(فرهنگ معين: 2/ 2273)

[6] منتهى المطلب: 1/ 497.

[7] ه: هذا.

[8] يعنى: 25/ 68 مثقال، شرح لمعه: 1/ 33 كه هر رطل را برابر با 130 درهم شرعى مىداند، كه