درجه، مشهد رضوى و ابرقو چهل و پنج درجه، بلاد شاپور و نوبندجان- هر يك- چهل و نه درجه، دهدشت و كازران [كازرون] پنجاه و دو درجه، طبس و اصطخر پنجاه و سه درجه، قائن پنجاه و چهار درجه، سيراف پنجاه و شش درجه، فيروزآباد و خبيص پنجاه و هشت درجه، غزنين هفتاد و يك درجه، و فى الخبر الصحيح: «يجزي التحرّي ابدا إذا لم يعلم أين وجه القبلة» [1].

سؤال ثل [530]:

بعد مسافت بين البلاد را مذكور سازند؟

جواب:

در صورت اختلاف دو بلد در عرض تنها قدر ما به التفاضل مناط بعد ما بينهما است، و قاعدۀ حساب مشهور كه تفاضل به يك درجه موجب تفاوت مسافت بيست و دو فرسخ و دو تسع فرسخ است در آن مضبوط است.

و امّا در صورت اختلاف طولى؛ تنها يا با عرض، پس در آن؛ ضابطۀ مذكوره جارى نيست مگر بر تقدير آنكه هر دو بلد بر خطّ استوا باشند، چه در آفاق مائله به اعتبار تضايق نصف النهارين كه مناط اختلاف طول است تواند بود، كه با وجود تفاوت صد درجه يا بيشتر بعد مسافت به يك فرسخ يا كمتر رسد.

پس بنابراين؛ قدر مسافت يك درجه- مثلا- مختلف مىشود به اختلاف دورى از خطّ استوا، چنانكه قدر مسافت يك درجۀ طولى در مبدأ اقليم اوّل بيست و يك فرسخ و كسرى مىشود، و در مبدأ دويم قريب به بيست فرسخ، و در مبدأ سيّم هيجده فرسخ و كسرى مىشود، و در مبدأ چهارم هفده [فرسخ] و كسرى، و در [مبدأ] پنجم شانزده [فرسخ] و كسرى، و در [مبدأ] ششم پانزده فرسخ، و در مبدأ اقليم هفتم- كه عرضش چهل و هفت درجه و دوازده دقيقه است- قريب به سيزده فرسخ مىشود، و در منتهاى آنكه عرضش پنجاه درجه و بيست دقيقه است دوازده فرسخ و كسرى مىشود، و همچنين به تدريج كم

[1] كافى: 3/ 285 حديث 7، وسائل الشيعة: 4/ 307 حديث 5227.