شيخ مفيد در «ردّ بر حلّاجيّه» كتابى نوشته است [1]، و اللّه العالم [* 43].

سؤال تصب [492]:

از محقق عماد مير داماد اين رباعى مذكور است:

اى سرّ حقيقت اى كان سخا * * * در مشكل اين حرف جوابى فرما

گوئى كه خدا بود ديگر هيچ نبود * * * چون هيچ نبود پس كجا بود خدا؟

جواب:

جواب آن نيز از شيخ بهاء الدين مشهور است:

اى صاحب مسأله تو بشنو از ما * * * تحقيق بدان كه لا مكان است خدا

خواهى كه تو را كشف شود اين معنى * * * جان در تن تو بگو كجا دارد جا [2]

سؤال تصج [493]:

مىگويند كه عارف مولوى؛ «مثنوى معنوى» را به اسم حضرت صاحب الأمر (عج) نوشته و مرادش از ضياء الحقّ حسام الدين؛ آن حضرت بوده، آيا اين كلام اصلى دارد يا نه؟

جواب:

ظاهرا اين كلام از اوهام عوام است و تا حال اين را از فاضلى نشنيدهام و در كتابى نديدهام، بلكه خلاف آن در كتب محقّقين مذكور و بر السنۀ بزرگان مشهور است.

شيخ عارف مكاشف ملا حسين بن على واعظ كاشفى مؤلف «جواهر

توضيح: ما در جائى از كتب شيعه يا سنى نيافتيم كه حسين بن روح (رحمه اللّه) فتوى به قتل حلّاج داده باشد ممكن است مؤلف انتشار لعنت وى از طرف امام عصر (عليه السلام) و نايب مذكور را فتوى به قتل وى به حساب آورده باشد.

[1] رجال نجاشى: 401.

شيخ مفيد در تصحيح الاعتقاد: 134- در تأييد فرمايش صدوق در اعتقادات- حلّاج و پيروانش را از ملحدين و زنديقان شمرده و آنها را حتى از مجوسيان هم دورتر از دين معرّفى كرده است.

[2] براى اين اشعار مدرك خاصى پيدا نشد لذا مرحوم مؤلف به مأخذ آن اشاره نفرمودهاند و در روضات الجنات: 7/ 69 بصورت «ما نقل» آمده است، و محقق فاضل «سعيد نفيسى» هم در مقدمۀ «ديوان كامل شيخ بهائى» صفحۀ: 40 و 41، اين اشعار را آورده و پس از چند سطر چنين اظهار نظر كرده است: «همۀ اين مطالب بيخ و بن ندارد».