حج ببرد لكن يك نفر از براى او كافى نيست و هرگاه زيادتر نباشد نمىتواند رفت، و ديگر آنكه از چاروا [1] مىترسد و بسيار ترس دارد كه يك فرسخ راه را تا يك نفر آدم در جلوى او نباشد نمىتواند رفت، و آدم محرم شرط هست يا نه؟

جواب:

آدم محرم شرط نيست بلكه هرگاه جمعى روند كه اعتماد بر ظاهر ايشان داشته باشد كه به عرض او ضرر نمىرسانند واجب است كه برود هرچند كه محرم همراه نداشته باشد، و اخراجات خدمتكار و شاطر [2] هر قدر كه ضرور باشد و بدون آن رفتن دشوار باشد و همچنين باج عربها و دو رمۀ شريف [3] و غير اينها از اخراجات ضروريۀ سفر حج: همه داخل وجه استطاعت است، هرگاه دارد مستطيع است، و الّا فلا.

سؤال شيد [314]:

هرگاه جنسى خريده باشم به يك تومان- مثلا- در اينجا باز به يك تومان فروختهام لكن پول آن ولايت با پول اينجا تفاوت كلّى دارد، در آن تفاوت خمس واجب هست؟

جواب:

بلى واجب هست.

سؤال شيه [315]:

هرگاه حاكمى وجهى انعام نمايد خمس آن را دادن لازم است يا نه؟ و حاكم چنين كسى است كه خمس تمام مداخل خود را مىدهد؟

جواب:

لازم نيست.

[1] يعنى: هر حيوانى كه بر چهار پا راه رود (لغتنامه دهخدا: 17/ 41). توضيح اينكه: مراد در اينجا حيوان درّنده مىباشد.

[2] يعنى: افراد دلاور و چالاك و تند (لغتنامۀ دهخدا: 30/ 100).

[3] شريف: لقب بزرگ و رئيس مكّه معظّمه بوده است (لغتنامۀ دهخدا: 30/ 353) ظاهرا شريف مكه دو رمه اسب يا شتر براى خدمت به حجاج در نظر گرفته بود و در مقابل اين خدمت وجهى مىگرفت.