عكس؛ ديت نيز برعكس مىگيرند [1] بر دو قول اوّل، و همان نصف است بر ثالث. [* 8]

و از دو حديث مذكور مستفاد [2] مىشود كه: حروف معجم بيست و نه حرف است، و مشهور آن است كه: بيست و هشت حرف است- به إسقاط لام الف- موافق بعضى از اخبار ديگر [3]، و ظاهرا قائلين به تقسيم ديت بر حروف متّفقند بر اين [4].

و بعضى از اهل عربيّت گفتهاند كه: بناء بيست و هشت؛ بر اسم است، و مسمّى بيست و نه است، زيرا كه «الف» اسم هر يك از «الف» و «همزه» است [5]، و نام «همزه» مستحدث و تازه است، و تقسيم ديت؛ بر اسامى است.

و بعضى ميان «الف» و «همزه»، فرق كردهاند به اينكه: «الف» ساكن و «همزه» متحرّك است و اين غلط است؛ زيرا كه مخرج «همزه» در حلق است، و مخرج «الف» در فضاى دهان 6، و أيضا فرق ميان مأخذ و تائب- با اشتراك در سكون- واضح است.

و بنابر مشهور بعضى گفتهاند كه: «همزه» محسوب است، نه الف، زيرا كه: زبان در مخرج «الف» دخل ندارد 7 و اين نيز غلط است، زيرا كه در «همزه» نيز چندان دخلى ندارد، و مع ذلك در بسيارى از حروف دخلى ندارد با آنكه آنها را حساب نمودهاند، مثل: «ها» و «ميم» و «واو».

و محتمل است كه: چون حروف تهجّى را غالبا براى تعليم اطفال

[1] ه: مىشود.

[2] ه: معلوم.

[3] وسائل الشيعة: 29/ 360 حديث 6.

[4] مبسوط شيخ طوسى: 7/ 133، مهذّب البارع: 5/ 321، سرائر: 3/ 384، مفتاح الكرامة:

10/ 402.

[5] 5- 7 مفتاح الكرامة: 10/ 403.