تا معلوم شود. و بعد از آن كه معلوم شد بايد تفريق كرد، نه از اين راه كه به زوج حرام ابدى است، بلكه از اين راه كه هر گاه زوجه من بعد اطاعت او كند اعانت بر اثم كرده است.

و بدان كه در صورتى كه «جاهل باشد به عده يا به حرمت نكاح در عده و دخول واقع شود در عده» حرام ابدى مىشود جزما. و اما هر گاه دخول بعد عدّه واقع شود: اظهر در نظر حقير اين است كه منشأ حرمت ابدى نمىشود. چنانكه صريح كلام بعضى و ظاهر جماعتى است. و صاحب كفايه ظاهرا غفلت كرده است و اسناد داده است به اصحاب، اطلاق را.

211: سؤال:

هر گاه زوجه با وجود تمكين و عدم نشوز، شوهر او به سفر برود و مدتى غايب باشد. و زوجه به قرض كردن معيشت خود را بگذارند. و بعد از آن زوج در سفر بميرد. زوجه اداى دين خود را از مال زوج مىتواند كرد يا نه؟

جواب:

بلى به قدر ايام نفقه غيبت زوج ما دام حيات زوج، مستحق است كه از مال زوج مقدار نفقۀ ايام غيبت زوج را بگيرد.

212: سؤال:

هر گاه زينب زوجه زيد، زوج خود را بگويد كه «اطفال خود را خدمت نمىنمايم، شما خدمت بكنيد». و زيد مذكور را اوضاع نباشد كه خدمتكارى نگاه دارد. و خود كاسب باشد و هر گاه خود متوجه خدمت اطفال شود از كسب و تحصيل مؤنه باز مىماند. آيا در اين صورت سخن زينب مشار إليها شرعا مسموع مىباشد يا نه؟

جواب:

زينب ظاهرا مىتواند اين سخن را بگويد، هر چند استحقاق حضانت هم با او باشد. به جهت آن كه دليلى بر وجوب حضانت عينا، بر مادر ثابت نيست. و در اين صورت هر گاه پدر فقير باشد و نتواند جمع كند ما بين تحصيل معيشت و خدمت كردن اطفال، معيشت خود را مىتواند از وجوه صدقات بگذراند، يا خادمى از آن وجوه بگيرد. و اما اين كه حضانت بر پدر در اين صورت واجب عينى است يا كفائى آن هم خالى از اشكال نيست. و حضانت و پرستارى غير از نفقه و كسوه دادن است.

213: سؤال:

هر گاه ضعيفه سرخود از جائى بيايد و ادعا نمايد كه من شوهر ندارم.

و بلا منازع باشد. مىتوان او را به جهت ديگرى عقد كرد؟ يا نه؟.

جواب:

بلى مىتوان. و اللّٰه العالم.

214: سؤال:

شخصى كه دو اسم داشته باشد، يكى مشهور و ديگرى غير مشهور، و غير مشهور اسم اصلى او باشد. در حين عقد نكاح به كداميك از اين دو اسم بايد تلفظ