آن سه نفر ديگر در ارث پدر «جمع المال» شدهاند و مدت چند سال با هم بودهاند و در اين مدت نيز با هم كار كردهاند و قدرى املاك و باغات را نيز با هم خريدهاند. و دو نفر از ايشان در اين ميانه- از كار كردن هر سه با هم و از نفع املاك ارثى و املاك ابتياعى- اخراجات عروسى خود را از ميانه بر داشتهاند و متاهل شدهاند. و الحال نيز آن دو نفر ديگر اراده دارند كه يك نفر را رد كنند و آن يك نفر مىگويد كه «آن چه از اخراجات عروسى شده است من هم به قدر يك نفر بايد از اخراجات عروسى بردارم، و آن چه املاكاتى را و اجناسى را كه در اين چند سال با هم خريدهايم آن هم موافق يك رسدى خودم، بايد وضع بكنيد. و بعد آن چه هست موافق شرع تقسيم نماييم». و ايشان را سخن اين كه «تو كارى نكرده [اى] و آن چه پيدا شده است و نفع شده است و خريدهايم از خودمان خريدهايم، رسد تو به غير از بابت ارث پدرى به تو نمىرسد». و مطلب ديگر اين كه قدرى قرض هم دارند. آن دو نفر مىگويند قرض را نيز به قدر رسد خود شريك باش و بده اما در املاكات ابتياعى رسد ندارى به غير ارث پدرى. بينوا توجروا.

جواب:

شركت ابدان باطل است. و اموال پدر به قدر الحصۀ هر يك مال اوست. و هم چنين منافع متصله و منفصله مثل پشم و مو و شير و ولد حيوانات را هر يك به قدر الحصه مستحقند. و هم چنين اجرت حيوان و خانه و زمين و غيرها. و هر گاه يكى از آنها زرعى در آن املاك كرده، زرع مال اوست و آنها به قدر الحصه مستحق اجرت المثلند. و در مدتى كه با هم كار كردهاند هر كس هر كارى كرده منافع آن مال اوست، و املاك و باغاتى كه خريدهاند هر گاه همه با هم خريدهاند على السواء به ذمه، مال همه است على السواء، خواه قيمت را از مال مشترك دادهاند يا مختص بعضى. و هر گاه به عين خريدهاند پس اگر به عين مشترك ميان همه است على السواء مال همه است على السواء. و هر گاه به عين مختص بعضى باشد پس هر گاه صاحب عين مختص اجازۀ بيع كرده از براى آن ديگرى كه از مال آنها عوض بردارد، باز مشتركند على السواء.

و لكن صاحب مختص مستحق مقدار حصۀ آنها است از قيمت كه از مال آنها بردارد.

و هم چنين در صورت اولى كه به ذمه خريده بودند و از مختص، قيمت داده بودند.