نام کتاب : تفسير جوامع الجامع نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 0 صفحه : 30
سخه بدلهاى هر نسخه با علامت «خ ل» و يا «خ» به عنوان نسخه بدل آن نسخه به پاورقى برده شده است.
در تصحيح اين كتاب علاوه بر نسخ، از كتب بسيارى در لغت و تفسير و نحو و تاريخ و رجال و شعر و غيره مانند قاموس فيروزآبادى، صحاح جوهرى، مجمع البحرين طريحى، مصباح المنير فيومى، لسان العرب ابن منظور، مقدّمة الأدب زمخشرى، اقرب الموارد شرتونى، تبيان عكبرى، تبيان شيخ طوسى، كشّاف، تفسير بيضاوى، مجمع البيان، تفسير گازر، كشف الاسرار خواجه عبد اللّه انصارى، مغنى اللّبيب ابن هشام، بلوغ الأرب في معرفة احوال العرب الوسى، الأعلام زركلى، تاريخ الأدب العربي زيّات، بعضى از حواشى و شروح كشّاف، ديوان امرؤ القيس، ديوان اعشى، مرشد و غيره استفاده نموده، و در موارد لزوم نام هر يك را در پاورقى آوردهام، ولى صرف نظر از كتب لغت، كتابى كه بيش از هر كتاب ديگر مورد استفاده واقع شد در درجهء اوّل كشّاف جار اللّه زمخشرى و در درجهء دوم و سوّم تفسير بيضاوى و مجمع البيان خود مؤلّف بود.
و امّا كيفيّت تصحيح و علاماتى كه بكار رفته است:
در مواردى كه كلمه و يا جملهاى در بعضى از نسخ از لحاظ مادّه و يا هيئت با كلمه و يا جملهاى كه براى متن انتخاب شده مغاير باشد. شمارهء پاورقى در متن پس از آن كلمه و يا جمله قرار گرفته. و در پاورقى پس از شماره و علامت نسخه (الف، ب، ج، د، هـ) و دو نقطه، كلمه و يا جملهء مغاير ذكر شده است [1] و گاهى بجهت زيادت توضيح قيد شده است كه اين كلمه و يا جمله بجاى فلان كلمه و يا جمله است [2] .
در مواردى كه بعضى از نسخ، كلمه و يا جملهاى بيش از آنچه براى متن انتخاب شده داشته باشد در اين صورت شمارهء پاورقى در متن بجاى آن كلمه و يا جمله نهاده شده، و در پاورقى پس از شماره و علامت نسخه، آن كلمه و يا جمله بعد از علامت به علاوه (+) قرار گرفته است [3] .
در مواردى عكس صورت قبل يعنى مواردى كه نسخهاى فاقد كلمه و يا جملهاى باشد كه براى متن انتخاب شده است، در اين صورت شمارهء پاورقى در متن پس از آن جمله و يا كلمه قرار گرفته، و در پاورقى عين صورت قبل عمل شده ولى بجاى علامت بعلاوه علامت منها (-) نهاده شده است [4] .
هرگاه زائد و يا ناقص عبارت طويلى باشد در صورتى كه آن عبارت معلوم باشد چه بسا تمام عبارت در پاورقى نقل نشده، بلكه تنها صدر عبارت پس از علامت بعلاوه يا منها قرار گرفته، و بجاى بقيّهء عبارت «الى هنا» نهاده شده است [5] .
3-تحشيه و تعليق:
در اين قسمت معنى بعضى از لغات [6] ، توضيح تعبيرات مبهم [7] ، نام شاعر [8] ، صدر يا ذيل شعر [9] ، معنى شعر [10] ، ترجمهء مختصر بعضى از اعيان [11] ، اختلال و نقص عبارت [12] ، نادرستى تعبير [13] ، شمارهء سوره و آيهء [14] ، نادرستى رسم الخطّ [15] ، توضيح بعضى از مطالب [16] ، وجه شكل و اعراب [17] ، نادرستى پاره اى از موضوعات [18] ، و نسخه بدلها [19] ، راهنمائيهاى سودمند [20] ، و بسيارى از امور ديگر بيان گرديده است.
[1]مانند پاورقى 12 از صفحهء 3 و پاورقى 11 از صفحهء 10 و پاورقى 4 از صفحهء 19 و موارد بسيار ديگر.
[2]مانند پاورقى 2 صفحه 36 و پاورقى 4 و 5 صفحهء 493.
[3]مانند پاورقى 3 از صفحهء 53 و پاورقى 1 صفحهء 71 و موارد بسيار ديگر.
[4]مانند پاورقى 6 صفحهء 52 و پاورقى 1 صفحهء 161 و موارد بسيار ديگر.