كه موجب اثبات خود است ، و او چيزى به حقيقت وجود است [1] ، غير از اينكه او جسم نيست ، صورت ندارد ، حسّ نمىشود ، و ملموس نيست ، نه با حواسّ پنجگانه درك شود و نه اوهام او را دريابد ، نه گذشت زمان از او مىكاهد ، و نه زمان تغييرش مىدهد .
پرسيد : ما هيچ قابل و هم و انديشه اى را نديده‌ايم جز آنكه مخلوق بوده است ؟
امام صادق عليه السّلام فرمود : اگر كار همين گونه باشد كه شما قائليد ، ديگر توحيد براى ما معنايى ندارد ، زيرا ما مكلَّف نشده‌ايم به چيزى كه در وهم نايد معتقد شويم ، بلكه اعتقاد ما اين است : هر چه با حواسّ پنجگانه درك شود و همان آن را محدود سازد ، مصوّر بوده و آن مخلوق است ، و ناچار به اثبات صانع اشياء هستيم خارج از دو مورد مذموم : يكى نفى ، كه نفى همان ابطال و عدم است ، و جهت دوم تشبيه به صفات مخلوقاتى كه تركيب و تأليفشان ظاهر است ، پس هيچ چاره اى نيست جز در اثبات صانع براى وجود مصنوعات ، و اضطرار مصنوعات به ما مىفهماند كه آنها مصنوع و ساخته شده‌اند ، و اينكه صانع آنها غير آنهاست و نه مانند آنها ، زيرا شباهت به آنها در ظاهر تركيب

[1] مراد از شيئيّة در جملهء « شيء بحقيقة الشّيئيّة » يا وجود است ، يا معنى مرادف با آن ، و بر هر دو تقدير مراد يا بيان عينيّت وجود است ، يا قطع طمع سائل از انديشه در كنه خداوند متعال ، بلكه او چيزى به خلاف اشياء است . ( از بحار )