تفاسير رجوع كنيم و از مقاصد آن باز مانيم . رَبَّنا ظَلَمْنا انْفُسَنا وَانْ لَمْ تَغْفِرْ لنا وَتَرْحَمْنا لَنَكونَنَّ مِنَ الْخاسِرين 7 : 23 . [1] فصل چهارم اكنون كه عظمت كتاب خدا از جميع جهات مقتضيهء عظمت معلوم شد و راه استفادت مطالب آن مفتوح گرديد . بر متعلَّم و مستفيد از كتاب خدا لازم است كه يكى ديگر از آداب مهمّه را به كار بندد تا استفاده حاصل شود ، و آن رفع موانع استفاده است كه ما از آنها تعبير كنيم به حجب بين مستفيد و قرآن . و اين حجابها بسيار است كه ما به بعض از آن اشاره نمائيم :
يكى از حجابهاى بزرگ حجاب خود بينى است كه شخص متعلَّم خود را به واسطهء اين حجاب مستغنى بيند و نيازمند به استفاده نداند . و اين از شاهكارهاى مهمّ شيطان است كه هميشه كمالات موهومه را بر انسان جلوه دهد و انسان را به آنچه كه دارد راضى و قانع كند و ماوراء آنچه پيش او است هر چيز را از چشم او ساقط كند . مثلا ، اهل تجويد را به همان علم جزئى قانع كند و آن را در نظر آنها جلوه هاى فراوان دهد و ديگر علوم را از نظر آنها بيفكند . و حملهء قرآن را پيش آنها به خود آنها تطبيق كند و آنها را از فهم كتاب نورانى الهى و استفاده از آن محروم نمايد . و اصحاب ادبيّت را به همان صورت بى مغز راضى كند و تمام شئون قرآن را در همان كه پيش آنها است نمايش دهد . و اهل تفاسير به طور معمول را سرگرم كند به وجوه قرائات و آراء مختلفهء ارباب لغت و وقت نزول و شأن نزول و مدنى و مكَّى بودن و تعداد آيات و حروف و امثال اين امور . و اهل علوم را نيز قانع كند فقط به دانستن فنون دلالات و وجوه احتجاجات و امثال آن . حتى فيلسوف و حكيم و عارف

[1] - « پروردگارا ما بر خود ستم كرديم و اگر ما را نيامرزى و بر ما رحم ننمايى محققا از زيانكاران خواهيم بود . » ( اعراف - 23 ) .