سامى مراكز مهمى كه نمودار تمدن عميق و فرهنگ كلاسه شده باشد وجود داشته است كه قهرا در مسير تاريخ و جريان جنگ‌ها و كشمكشها از بين رفته است بهر حال ايران بحكم سابقه ديرين مدنى و فرهنگى نه تنها از فلسفه و علوم مورد نياز عصر خود تا حدود زيادى برخوردار بوده است و همان طور كه شيخ شهاب الدين سهروردى گويد از نوعى فلسفه اشراقى كه سازگار با روح لطيف ايرانى است برخوردار بوده است از اين جهت كه مراكز امنى براى تجمع دانشمندان نواحى مختلف دنيا از جمله يونان بوده است مركزيت خاصى به خود گرفته بود.

به همين جهت علوم يونانى و سكندرائى در دوره‌هاى پيش از اسلام بايران راه يافت، در مدائن و كندى شاپور، حوزه‌هاى علمى بوجود آمد.

در زمان ساسانيان در موسيقى و طب و رياضيات دانايانى وجود داشتند و اين علوم در اثر ارتباطى كه ايرانيان با هندوان و بابليان داشتند بارور شد و كتابخانه‌هائى در مراكز مختلف ايران مانند شهركى وجود داشت.

گويند آشنائى ايرانيان با زبانهاى يونانى از دوره هخامنشى و خاصه عهد تسلط يونانيان شروع شد.

ابن نديم گويد اردشير براى گردآوردن كتب از هند و روم كسانى بدان بلاد فرستاد و گويند شاپور پسر اردشير پزشكان يونانى را براى تعليم طب بايران دعوت كرد. در تاريخ علوم عقلى آمده است: نفوذ علوم يونانى بيشتر همراه با رواج دين مسيح بوده است و مبلغان مذهبى براى تبليغ دين عيسى بايران آمدند و قهرا مردم ايران را به كلام و فلسفه خاص يونانى آشنا كردند گذشته از مدرسه الرها كه بسيارى از دانشجويان ايرانى در آنجا به تحصيل علوم مختلف عصر خود اشتغال داشتند در نواحى مختلف ايران مراكزى وجود داشت كه در آن كتب مذهبى مورد بحث قرار ميگرفت.

در آغاز دوره مسيحيت قومى از اقوام سامى يعنى آراميان در ناحيه شامل سرزمين سوريه (نواحى غرب فرات) و الجزيره و بين النهرين و شوش پراكنده بودند.

در اين نواحى بلاد مهمى وجود داشت كه غالبا ميان ايرانيان و روميان دست بدست ميگشت و نفوذ هر دو تمدن در آن آشكار بود از جمله اين بلاد مهم يكى شهر رها بود در شمال غربى الجزيره و ديگر نصيبين در شمال شرقى اين سرزمين.

شهر رها قبل از همه شهرهاى اين نواحى (اواخر قرن دوم ميلادى) ميدان نفوذ مذهب مسيح شد و از همين محل دين مسيح به بلاد ايران سرايت كرد، مدرسه الرها را از اين جهت كه اغلب دانشجويان آن ايرانى بودند دبستان ايرانيان ناميده‌اند و البته اين وضع از قرن چهارم ميلادى به بعد در آنجا معمول شد و بدين جهت ما نمى‌توانيم مدرسه الرها را از مراكز مهم تعليمات ايرانى ندانيم.

(رجوع شود به تاريخ علوم عقلى. ص 15- 16).