البته اين مدرسه در اواخر قرن پنجم ميلادى بنا بر عللى بسته شد و فارغ- التحصيلان آن به ايران آمدند و مدارس متعددى تأسيس كردند.

يكى از مراكز مهم علمى ايران قبل از اسلام مدرسه جنديشاپور است كه بعضى آن را به شاپور اول (241 م) نسبت ميدهند در اين مدرسه به علوم طبى بيش از هر چيز توجه ميشد.

اين مراكز و مراكز بسيارى ديگر كه اكنون جاى بحث آن نيست كافى است كه حدود تبحر و مهارت ايرانيان را در شعب مختلف علوم فلسفى و طبى و طبيعى و نجوم و رياضيات و فلسفه قبل از اسلام بنماياند.

بسيارى از كتب فلسفى قبل از اسلام بپارسى قديم ترجمه شده بود كه بعدها عبد الله بن مقفع و ديگران آنها را به عربى برگردانيدند.

(رجوع شود به فهرست ابن نديم. ص 440).

گويند براى نخستين بار خالد بن يزيد بن معاويه (متوفى 85) كه او را حكيم آل مروان خوانده‌اند بامر ترجمه علوم توجه كرد وى ذاتا فضل دوست بود و چون بفكر ساختن كيميا افتاد گروهى از فلاسفه مصر را كه عربى ميدانستند مأمور كرد كه كتابهاى كيميائى را از زبان يونانى و قبطى بعربى نقل كنند. و اين آغاز نقل و ترجمه از زبانهاى بيگانه بعربى بود و سپس ديوان را از زبان فارسى قديم بعربى ترجمه كردند و اين ترجمه در زمان حجاج بود. مترجم ديوان صالح بن عبد الرحمن است كه پدرش از اسيران سجستان بود و يكى از منشيانى بود كه بزبان عربى و فارسى چيز مينوشت.

(فهرست ابن نديم ص 441- 442.) با ترجمه ديوان از زبان فارسى بعربى حكام و خلفاى اسلامى در نگه‌دارى حساب و كارهاى مملكتى بهره‌هاى فراوانى برگرفتند و نظام خاصى با كمك ايرانيان بأمور مملكتى دادند.

(رجوع شود به فهرست ابن نديم ص 442- 443.)

ايرانيان و نقل علوم يونانى و ...

محمد بن اسحاق گويد از جمله كسانى كه كوشش و اهتمام زيادى درآوردن كتاب از روم داشتند محمد و احمد و حسن فرزندان شاكر بودند و اينان از بذل مال در اين راه دريغ نكردند.

ابو سليمان منطقى سجستانى گويد: فرزندان منجم به گروهى از مترجمان چون حنين بن اسحاق و ثابت بن قره و ديگران ماهيانه در حدود 500 دينار براى ترجمه و اشتغال باين كار ميدادند.