مردمى. و آن معاشرت بايد كه حسن بود، چه اگر حسن نبود فائده معاشرت و دفع ضرر برخيزد بلكه ضرر زيادى‌ [1] شود، و آن معاشرت كه ميان زن و شوهر و پدر و فرزند و ارباب صناعات و حرف و مالك و ملوك باشد، از نكاح و ميراث و بيع و شرا و قرار [2] و اجارت‌ [3] و رهن و امثال اين كه در شرع حكم آن به واسطه صاحب شرع صلوات اللّه و سلامه عليه بيان كرده است و آنچه چون آنست‌ [4] كه ميان دوستان حقيقى باشد از حسن معاشرت بايد كه به جاى آرد. و اگر استعداد ندارد بكسب و رياضت آن استعداد بدست آرد چه اختلاف اسباب كه ياد كرديم، اختلاف اخلاق مردم واجب كند و همه را بر يك خلق و عادت اجتماع نتواند بود.

پس لابد طريقى بايد كه بدان معاشرت با دوستان حقيقى حسن بود و مفيد بود و هر كسى را ادراك اين لذّت و اكتساب اين شرف و مرتبه نبود و مردم اين چنين دوست را كه اين مرتبت دارد دشوار به دست تواند آورد و از آن روى‌ [5] كه اخلاق بد و عادت‌ [6] ناپسنديده غالب است و نادر باشد مردى كه درو [7] خلق مكروه نباشد زيرا كه مردم چون فكر، استعمال نكند، اخلاق بهايم بر وى غالب شود و شهوات بر وى مستولى و حياء [8] از وى غايب شود و استيلاء غضب و حرص و شره ازو [9] مفارقت نكند و آن جماعت منقسم شوند جماعتى باشند [10] كه بشره افتخار نمايند و تظاهر [11] جويند و اين جماعت شرّ النّاس باشند و جماعتى باشند. به جودت فكر، قبح آن اخلاق را بدانند و از آن اجتناب كنند و ايشان كريمان باشند كه نفس ايشان شريف بود و جماعتى باشند كه ايشان را بر قبح اين اخلاق تنبيه بايد كرد و اين دو قسم‌

[1] - زياده.

[2] - اقرار

[3] - اجاره.

[4] - دون اينست.

[5] - از آن روى.

[6] - عادت بد و اخلاق.

[7] - در او خلقى.

[8] - اصل گردد حياء.

[9] - از او.

[10] - اصل باشد.

[11] - نظائر.