كتاب حدوث العالم ردّ رساله‌اى است از ابن سينا تحت عنوان رسالة الحكومة فى إبطال حجج المثبتين للماضى مبدأ زمانيّا (8) كه از آن گاهى تعبير به النّهاية و اللّانهاية شده است. (9)

متن رساله حكومت ابن سينا و بخش آغازين كتاب حدوث العالم با ترجمه به زبان فرانسه به وسيله آقاى دكتر ژان ميشوJeanR .Michot استاد دانشگاه لون بلژيك منتشر شده (10) و فخر الدّين رازى مناظره‌اى با ابن غيلان درباره حدوث عالم داشته كه در مناظرات فخر الدّين الرّازى فى بلاد ما وراء النّهر نشر گرديده است. (11)

كتاب حدوث العالم چنانكه از نام آن بر مى‌آيد براى اين تاليف شده كه ثابت كند كه جهان حادث و مخلوق است و حوادث جهان را آغازى است و اين اختلاف از ديرگاه ميان انديشمندان بوده است كه برخى عالم را قديم و برخى ديگر حادث مى‌دانسته‌اند و گروه سوّمى هم به جهت تكافؤ ادلّه طرفين در اين مسأله موضع توقّف را اختيار كرده‌اند. (12) آنان كه عالم را قديم مى‌دانند مى‌گويند حوادث را آغازى نيست و براى گذشته آغازى زمانى متصوّر نمى‌باشد و آنان كه عالم را حادث مى‌دانند استدلال گروه اوّل را ابطال مى‌كنند تا ثابت كنند كه حوادث گذشته را آغازى است و اينان اين‌گونه استدلال مى‌كنند كه اگر گذشته را آغازى نباشد وقائع و امور پى‌درپى كه بوجود مى‌آيند بى‌نهايت خواهند بود در حالى كه حوادث و امور پى‌درپى بالفعل بوجود آمده‌اند و نتيجه آن مى‌شود كه امور بى‌نهايت بالفعل موجود شده باشند و چون هيچ‌گاه امور بى‌نهايت بالفعل موجود نمى‌شوند نتيجه گرفته مى‌شود كه گذشته را آغازى است.

ابن سينا در رساله حكومت خود اين استدلال را سست جلوه داده و از اين روى فريد غيلانى در كتاب حدوث العالم خود درصدد ردّ و نقض گفته ابن سينا برآمده تا ثابت نمايد كه حوادث گذشته را آغازى است و با اين كيفيّت حدوث عالم اثبات شود. فخر الدين رازى در كتاب مناظرات خود در عين حال كه فريد غيلانى را مستقيم الخاطر و نيكو قريحه توصيف مى‌نمايد او را از راه رسم جدل بدور مى‌داند و در همين بحثى كه درباره حدوث عالم با او مى‌كند بدين نتيجه مى‌رسد كه فريد