بود يا بميانه، و ليكن‌ [1] اگر اندر ميانه بود و چنان بود، چون مركز دايره را [2] نزديكى را حدّ افتد و ليكن‌ [3] دورى را حدّ نيفتد [4]، كه بر يك‌ [5] مركز دايره‌ها [6] بسيار افتد كه و مه [1]. پس از تنها مركز حدّ جهتها نيايد، و ما گفتيم‌ [7] كه از تنها جسم حدّ جهتها بيايد. پس بايد كه اين جسم كناره بود، كه هرگاه كه بكناره بود خود مركز را حدّ افتد هم از وى كه يك دايره‌ [8] معيّن را يك مركز معيّن بود. پس جهات جسمهاى‌ [9] بسيط اصلى دو بوند: يكى نزديكى بوى و يكى دورى از وى سوى مركز. و اين جسم بايد كه پيش از جسمهاى ديگر بود، آن جسمها كه حركت راست بپذيرند تا ايشان را جاى بود و جهت بود، و نشايد كه اين جسم را حركت و جنبش راست [2] بود، و الّا او را جسمى ديگر بايد تا جهت كند. پس پيدا شد كه اجسام تركيب‌پذير را جهات بايد، و جهات را جسمى بايد كه محيط بود اندر گرد همه جسمها.

(45) پيدا كردن آنكه اين جسمهاى بسيط تركيب پذيرنده را طبعى بايد كه بجنباند، و جنبش ايشان‌ [10] راست بايد كه بود [11]

اين اجسام تركيب‌پذير هرآينه‌ [12] جنبش پذيرند از جنباننده تا

[1] - كوچك و بزرگ.

[2] - حركت مستقيم.

[1] مج، مك 1، چخ، و لكن.

[3] مج، مك 1، چخ، و لكن.

[2] چخ: دائره را.

[4] مك 2، طم، مل:

نيوفتد.

[5] مل: كه نزديك.

[6] چخ: دائره‌ها.

[7] مل: پس از اينها مركز حد جهتها نيايد و گفتيم؛ طم: پس ازينها مركز حد جهتها نيايد و ما گفتيم.

[8] چخ: دائره.

[9] مك 2:- جسمهاى.

[10] مل:- ايشان.

[11] در مك 2 اين عنوان نيامده و جاى آن خالى است و مصحح در حاشيه افزوده.

[12] چخ: هر آئينه.