بحثى درباره كتاب «الخواطر الحسان فى المعانى و البيان»

كتاب «الخواطر الحسان ...» در مطبعه التأليف (الهلال) به سال 1896 ميلادى در مصر چاپ شده است. نويسنده كتاب جبر ضومط است كه اديبى است فاضل و به زبان عربى از راه تدريس و تأليف خدمات شايانى كرده است و به سال 1930 ميلادى برابر با 1348 هجرى در بيروت فوت شده است.

دكتر احمد مطلوب‌ 1، در بحث از بلاغت جديد و كتب تأليف‌شده در مسائل بلاغى به شيوه و اسلوب تازه از كتاب «الخواطر الحسان فى المعانى و البيان» تأليف جبر ضومط 2 اسم برده است.

براى توضيح بيشتر بايد گفت كه علوم بلاغى در قرون 8 و 9 هجرى چندان شكوفائى نداشته و در اين دوران، متن كتاب «تلخيص المفتاح» خطيب قزوينى متوفّى به سال 739 هجرى مورد بحث بوده و علماء به شرح و تلخيص و حاشيه‌نويسى در اين كتاب پرداخته و در علوم بلاغى ابتكارى نداشته‌اند و سپس در قرون 10 و 11 و 12 هجرى هم حاشيه‌نويسى بر شروح نوشته‌شده قرنهاى پيشين معمول بوده و كوشش علماء بر آن بوده است كه عبارات و كلمات خطيب قزوينى را در كتاب «تلخيص مفتاح العلوم» توضيح دهند و در ضمن به مناسبت، مسائل بلاغى را به مسائل فلسفى و اصولى درآميخته و گه‌گاه مسائل نحوى و آراء نحاة مكتب كوفه همچون: كسائى- فرّاء، ثعلب و آراء نحويان مكتب بصره همچون: سيبويه و آراء نحويان اندلس مثل ابن مالك‌