نام کتاب : در قلمرو بلاغت نویسنده : علوى مقدم، محمد جلد : 1 صفحه : 724
يكديگر بياورد كه البته در باب قرآن، نياز به قصد و اراده خاصّى
ندارد و تنها در مورد انسانها، چون نقص و عيب در نهاد آنان وجود دارد، نياز به
تهذيب هم بالضرورة خواهد بود.
يك قسم ديگر از تهذيب، آنست كه نويسنده از مرتبه نازل به مرتبه بالا
عروج كند و در نوشته خود رعايت سلسله مراتب را بنمايد به جورى كه از مرتبه دانى به
مرحله عالى برسد. مانند آيه «... فَكَفَّارَتُهُ «*»إِطْعامُ عَشَرَةِ
مَساكِينَ مِنْ أَوْسَطِ ما تُطْعِمُونَ أَهْلِيكُمْ أَوْ كِسْوَتُهُمْ أَوْ
تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ ...».
89/ مائده (5)
كه اگر به نظم آيه، خوب توجّه كنيم، درمىيابيم كه چگونه بلاغت، در
آن رعايت شده و از مرتبه دانى به عالى عروج كرده است.
17- «حسنبيان» از صنايعى است كه بنا به
گفته ابن ابى الإصبع در آيه مورد بحث، وجود دارد؛ زيرا شنونده در فهم معناى آيه،
نياز به تأمّل فراوان ندارد و معناى آيه، بخوبى برايش روشن مىشود و از معناى آيه
چيزى برايش دشوار نيست و توليد اشكال نمىكند.
ابن ابى الإصبع در باب «حسنالبيان» گفته است 76:
حقيقت «حسنبيان» آنست كه معنى و مفهوم چيزى
در بهترين عبارات و نيكوترين شكل ممكن و نزديكترين و سادهترين شيوه، به شنونده
برسد و در واقع اين شيوه، عين بلاغت است؛ زيرا گاه ممكن است، معنى و مفهوم به طريق
ايجاز بيان شود و زمانى ممكن است، به طريق اطناب باز گفته شود، كه اين خود
مسألهاى است كه بستگى به مقتضيات دارد.
و تفاوت ميان «حسنبيان» و «ايضاح» بنابر
آنچه ابن ابى الإصبع گفته 77، چنين است: «ايضاح» وقتى
است كه كلام و مطلب، مشكل است و دشوار و نياز به توضيح دارد ولى «حسنبيان» چنين نيست و تفاوت ديگر
اينكه در «حسنبيان»
(*) يعنى: ... كفاره آن، غذا دادن ده مستمند است،
از غذاى معمول كه به كسان خود مىخورانيد يا پوشاندن آنها، يا آزادكردن بندهاى
...
نام کتاب : در قلمرو بلاغت نویسنده : علوى مقدم، محمد جلد : 1 صفحه : 724