پيامبر بزرگوار، افصح العرب‌

حضرت محمّد، صلوات اللّه و سلامه عليه، پيامبر بزرگوار، گفته است: «أنا أفصح العرب ...» 1 يعنى: من فصيح‌ترين فرد عرب هستم. و علت اين‌كه، فصاحت را به خود نسبت داد و نه بلاغت را، از اين جهت است كه، آنچه بر زبان پيامبر اكرم جارى شده، الفاظ آنها از آن پيامبر است و معانى و مفاهيم، از سوى خدا، كه بدو الهام شده است و با توجّه به تعبيرى كه علماى علم بلاغت، درباره تفاوت ميان فصاحت و بلاغت گفته‌اند، اين سخن درست مى‌باشد، زيرا ابن سنان خفاجى معتقد است‌ 2 كه: فصاحت خاص الفاظ است و بلاغت در الفاظ و معانى مشترك.

كلمات و احاديثى كه بر زبان پيامبر اكرم، جارى شده، هرچند كه وحى نبوده، ليكن از قلبى سرچشمه گرفته است كه مرتبط به منبع وحى بوده و در آن كلمات، حشو و زوائد وجود نداشته است. اگر گفتار پيامبر درباره موعظه و اندرز بوده، از قلبى سرشار از عواطف انسان دوستى مايه گرفته و چنانچه در باب حكمت بوده، از انديشه‌اى عالى و فكرى بلند برخاسته است.

درست است كه قرآن كلامى آسمانى است كه به زمين آمده و از آسمان به اهل زمين خطاب شده و براى مردمان كره خاك، نازل شده، ولى بايد گفت كه، سخنان پيامبر نيز، از لحاظ بلاغت و فصاحت، كلامى است زمينى كه از لحاظ علوّ درجه، آسمانى شده است و به قول دانشمند مصرى‌ 3، بلاغت نبوى، بلاغتى است كه آدمى با اندك دقّت مى‌فهمد كه مجازهاى پيامبر در حد حقيقت است و ايجازهاى او، در حدّ