اهميّت بلاغت و تطوّر آن‌ «*»

براى روشن شدن مطلب، نوشته عبد القاهر جرجانى را در كتاب دلائل الاعجاز نقل مى‌كنيم. او مى‌نويسد 1: در عبارات و كلمات گاه تفاوتهاى نهانى ديده مى‌شود كه نه‌تنها بر عامّه مردم روشن نيست، بلكه خواص و اهل اطّلاع نيز گاه آن‌را درك نمى‌كنند.

عبد القاهر براى اثبات گفته خود سخنى از ابن انبارى نقل مى‌كند و مى‌گويد:

يعقوب بن اسحاق كندى‌ 2 فيلسوف معروف عرب به ابو العباس‌ 3 گفت: در كلام عرب حشو و زوائد فراوان است، ابو العباس مى‌گويد: مثلا در كجا؟

يعقوب بن اسحاق كندى مى‌گويد: عربها گاه مى‌گويند: «عبد اللّه قائم» و زمانى «ان عبد اللّه قائم» و بعضى اوقات «ان عبد اللّه لقائم» مى‌گويند، در صورتى كه بظاهر معناى هرسه عبارت يكى است و تنها الفاظ آن متكرّر است.

ابو العباس پاسخ مى‌دهد كه ابدا چنين نيست، بلكه به علت اختلاف در لفظ، معانى عبارات نيز متفاوت است زيرا مى‌گوئيم: «عبد اللّه قائم» اخبار است از قيام عبد اللّه و زمانى كه مى‌گوئيم: «ان عبد اللّه قائم» و عبارت را با «انّ» موكّد مى‌كنيم، پاسخ است براى سؤال سائلى.

(*) قسمتى از مطالب اين مقاله، در جلسه سخنرانى بيستم فروردين‌ماه 1351، در تالار سخنرانى دانشكده ادبيات به وسيله نويسنده ايراد شده است.