و هرگاه كه عبارت را به صورت «ان عبد اللّه لقائم» بيان كنيم، پاسخ كسى كه قيام عبد اللّه را منكر است داده‌ايم.

سرانجام، عبد القاهر جرجانى، نتيجه مى‌گيرد كه وقتى فيلسوفى همچون يعقوب ابن اسحاق كندى متحيّر و سرگردان باشد و طرز استعمال گوناگون كلمات و تفاوتهاى معنوى كلمات را در استعمالات مختلف نداند، پس عامّه مردم استعمالات مختلف كلمات را كه از جهت دلالت بر معانى در يك درجه نيستند و با يكديگر اختلاف دارند، به طريق اولى نمى‌دانند. بنابراين اين تفاوتهاى نهانى بايد مورد بحث قرار گيرد و دقايق روشن شود و همين تفاوتهاى نهانى يعنى علوم بلاغى. و روى همين اصل است كه، برخى از دانشمندان معتقدند كه معجزه بودن قرآن را با آگاهى از علوم بلاغى، بخوبى مى‌توان ثابت كرد. بطورى كه شايد بتوان گفت پيدايش علوم بلاغى در زبان عربى براى شناسائى اعجاز قرآن بوجود آمد و در زبان فارسى براى شناختن نظم و نثر فصحا و بلغا 4.

و از همين جهت است كه زمخشرى علوم بلاغى را از دانشهاى مختص به قرآن مى‌داند و اعتقاد دارد كه: فقيه هرچند كه در احكام فقهى بر اقران خود پيشى گيرد و متكلّم در علم كلام فرد برجسته‌اى شود و محدث در علم حديث شاخصيّت يابد و شخص واعظ از حسن بصرى در سخن راندن برتر شود و عالم علم نحو از سيبويه هم نحوى‌تر شود ولى بايد گفت كه: هيچ‌يك به حقيقتى نرسيده‌اند، جز اين‌كه در علوم بلاغى كه مختص به قرآن است، بارع و كامل شوند 5.

زمخشرى در كتاب تفسير الكشاف با بصيرت شگفتى از دقايق و نكات قرآنى بحث مى‌كند و بلاغت قرآن را نشان مى‌دهد و از راه بلاغت، اعجاز قرآن را ثابت مى‌كند و حتّى مطالب به ظاهر متناقص قرآن را از راه بلاغت به خوبى بيان مى‌دارد.

جاحظ بصرى متوفى به سال 255 ه. اعجاز قرآن را از راه بلاغت آن توجيه مى‌كند و اعجاز قرآن را در نظم و اسلوب شگفت‌آور آن مى‌داند و عبارت «... صار نظمه من اعظم البرهان و تأليفه من اكثر الحجج» را در كتاب البيان و التبيين مى‌گويد 6: به يقين مى‌توان گفت كه در كتاب گم شده‌ 7 نظم القرآن و كتاب المسائل فى القرآن جاحظ نيز بسيارى از مباحث علوم بلاغى براى اثبات اعجاز قرآن مورد بحث قرار گرفته‌