سن بلوغ آن را در مى‌يابد- و حال آن كه قبلًا آن را نمى‌دانسته- خود دليل وجود عقل در فرد است كه وسيله‌اى براى شناخت خود عقل نيز هست.

3- اين شيوه جديد در شناخت «عقل» تنها به ثبوت عقل اختصاص ندارد، بلكه اگر دقيقاً تعقيب شود «صفات» عقل و «عوامل» كاهش و افزايش آن و راههاى رسيدن آن به حقايق را نيز روشن مى‌سازد.

نخستين چيزى كه در صفات روحى، پيرامون عقل مكشوف مى‌گردد عبارت است از: پيوند استوار آن با «خواست بشرى»، خواستى كه يا از عقل پرتو مى‌گيرد يا نمى‌گيرد زيرا عقل نيز همچون هر نعمت ديگرى كه به انسان عطا شده است على‌رغم آن كه در اختيار انسان و پاسخگوى نيازهاى اوست ولى خود را به آدمى تحميل مى‌كند و تسليم و رام اوست، ما مى‌توانيم از عقل خود نور بگيريم و بينديشيم و مى‌توانيم آن را به كنارى بنهيم و هرگز انديشه نكنيم. اگر بخواهيم اين حقيقت را درك كنيم كه هم اكنون روز است مى‌توانيم با توجّه به عقل به اين حقيقت دست يابيم، امّا اگر خواهان چنين چيزى نباشيم مى‌توانيم به امور ديگرى توجّه كنيم.

اين ويژگى ما را به اهمّيت تمركز در شناخت مى‌رساند، زيرا تمركز يعنى توجّه كامل به حقيقتى از حقايق با به كار گرفتن تمامى عقل پيرامون آن، چنانچه آشفتگى كه جز ضعف اراده و بى‌ثباتى آن‌