گرفتار عذابى دردناك شدند.

ج: در آغازهاى اين سوره كريمه اشاره كرديم كه سياق آن الهامبخش روشهاى بحث و راه يافتن به معرفت سخن مى‌گويد، و در اين درس خدا معنى ايمان را كه از بالاترين درجات علم است به ياد ما مى‌آورد، به همان گونه كه آيه كريمه‌اى از آن- نخستين آيه- به مسئوليتى اشاره كرده است كه در پى ايمان مى‌آيد و بلكه جوهر آن است، و همچنين به استثناهايى كه در مسئوليت پيش مى‌آيد.

و يك حديث نبوى شريف به اين آيه در اين زمينه اشاره كرده و گفته است: «خدا از امت من چهار خصلت را ناديده گرفته: خطا، نسيان، اجبار، و آنچه بدان توانايى ندارند و اين در كتاب خدا نيز آمده است إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمانِ‌. [19]

/ 143

[سوره النحل (16): آيات 114 تا 119]

فَكُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلالاً طَيِّباً وَ اشْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ (114) إِنَّما حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَ ما أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ (115) وَ لا تَقُولُوا لِما تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هذا حَلالٌ وَ هذا حَرامٌ لِتَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ لا يُفْلِحُونَ (116) مَتاعٌ قَلِيلٌ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ (117) وَ عَلَى الَّذِينَ هادُوا حَرَّمْنا ما قَصَصْنا عَلَيْكَ مِنْ قَبْلُ وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ (118)

ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ عَمِلُوا السُّوءَ بِجَهالَةٍ ثُمَّ تابُوا مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ أَصْلَحُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِها لَغَفُورٌ رَحِيمٌ (119)