كرده بوديد.» اگر چنين نباشد العياذ باللّه به ذات پروردگار نسبت ستمگرى داده‌ايم، در حالى كه او بخشنده و مهربان است و دليل آن اين همه نعمتهايى است كه ما را عنايت كرده است.

/ 79 وَ أَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ و خدا به بندگانش ستم روا نمى‌دارد.» ما بندگان او هستيم، چرا بر ما ستم روا دارد؟ آيا خداوند از ستم كردن لذت مى‌برد؟ هرگز، كه او بى نياز و ستوده است. يا خداوند از ما مى‌ترسد و مى‌خواهد بر ما ستم كند تا طوق بندگى او بر گردن نهيم، نه، خداى تعالى نيرومند و پيروز است.

[52] نمونه اين قوم فرعون است كه دستخوش عذاب خدا شدند، آيا اينان خود بر خويش ستم كردند يا خدا بر آنان ستم كرد؟ مسلّم است آنچه آنان بدان گرفتار آمدند نتايج اعمال ناپسند خودشان بود و بس.

كَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ‌ و اين به شيوه خاندان فرعون بود.» يعنى شيوه‌اى كه بر آل فرعون جارى بود.

وَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كَفَرُوا بِآياتِ اللَّهِ فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ بِذُنُوبِهِمْ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ شَدِيدُ الْعِقابِ‌ و كسانى كه پيش از آنها بودند، آنان به آيات خدا كافر شدند پس خدا آنان را به كيفر گناهانشان مؤاخذه كرد، كه خدا نيرومند و سخت عقوبت است.» يعنى درباره كسانى كه مستحق عذاب هستند و در معاقبتشان نه از جنبه مادى ناتوانى است و نه از جنبه معنوى.

[53] اين كه گفتيم مربوط به سنت خداست در آخرت، اما سنت او در اين دنيا آن سان كه آشكار است و به چشم خود مى‌بينيم بر اين جارى است كه تا زمانى كه مردم به راه هدايت مى‌روند و به ارزشهاى آسمانى ارج مى‌نهند و عمل صالح به جاى مى‌آورند نعمات و بركات خداوندى شامل حال آنهاست و چون دگرگون شدند و روى در فساد نهادند نعمات و بركات خداوندى نيز منقطع شود و