وَ قَعَدَ الَّذِينَ كَذَبُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ‌ و آنهايى كه به خدا و پيامبرش دروغ گفته بودند در خانه نشستند.» اينان از جنگ سر برتافتند و حتى از رسول اللَّه (ص) رخصتى براى اين عمل خود نگرفتند، زيرا هم به خدا دروغ مى‌گفتند و هم به رسول او.

سَيُصِيبُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ‌ زودا كه به كافرانشان عذابى دردآور خواهد رسيد.»/ 250 در ميان مسلمانان گروهى بودند كه شخصيتشان تكامل يافته بود و مسلمانى واقعى شده بودند در حالى كه اعراب باديه‌نشين هنوز جاهل بودند و دروغ مى‌گفتند و بدون هيچ عذرى از انجام واجبات سر بر مى‌تافتند. حساب اينان با خداست اوست كه از كفر و جهلشان پرده مى‌افكند و عذابى بزرگ در انتظارشان خواهد بود.

من معتقدم كه «اعراب» نوع خاصى از منافقان بوده‌اند. اينان علت نفاقشان جهل و عدم رسوخ ايمان در دلهايشان بوده است زيرا هنوز با اسلام خو نگرفته بودند و رسوبات جاهلى از اعماق دلشان زدوده نشده. در اين گونه عربها هنوز اميد هدايت هست از اين رو قرآن عذاب خود را مختص كسانى از آنها كرده است كه هنوز نور ايمان در دلهايشان نتابيده است نه همه آنها.

چه كسى حق دارد كه به جهاد نرود؟

[91] كسانى كه واقعا از اقدام به امر جهاد معذور باشند حق دارند كه به جهاد نروند.

در دو آيه بعد اين اشخاص را بر مى‌شمارد

الف: ناتوانانى كه از نظر جسمانى نمى‌توانند وظيفه خود را در ميدان جنگ انجام دهند مثل مردم زمينگير يا كسانى كه خوب نمى‌توانند ديد يا خوب نمى‌توانند شنيد يا اعصاب و قلبشان ضعيف است. كلا دارندگان آفاتى كه آنان را از خروج به جنگ باز مى‌دارد. قرآن اينان را براى حضور در ميدان جنگ صالح نمى‌داند.

ب: همچنين جهاد از كسانى كه بيماريهاى خطرناك دارند يا بيماريشان‌