وَ الْعامِلِينَ عَلَيْها و كارگزاران جمع‌آورى آن.» يعنى كسانى كه براى گرفتن زكات به ميان مردم مى‌روند.

وَ الْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ‌ و نيز براى به دست آوردن دل مخالفان.» از سپاهيان كه هنوز براى شركت در لشكر اسلام انگيزه ايمانى ندارند.

اينان غالبا مردانى خارج از دين اسلام هستند.

وَ فِي الرِّقابِ‌ و آزاد كردن بندگان.» بيت المال بر صاحبان آنها مالى مى‌پردازد تا آزادى آنان را باز گرداند.

اينان غالبا در جنگ اسير شده‌اند.

وَ الْغارِمِينَ‌ و قرض داران.» يعنى كسانى كه قادر به پرداخت قروض خود نيستند.

وَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ‌ و در راه خدا.» يعنى در هر مصلحتى كه خدا به آن فرمان داده، چون ساختن پلها و كشيدن راهها و/ 206 ساختن آب انبارها و خدمات بهداشتى و امثال آنها.

وَ ابْنِ السَّبِيلِ‌ و مسافران نيازمند.» و آن مسافرى است كه دستش از خانه و كاشانه خود خالى شده و اكنون راهتوشه‌اش به پايان رسيده است. از صدقات مالى به او مى‌پردازند تا خود را به خانه خويش رساند.

فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ‌ و آن فريضه‌اى است از جانب خدا و خدا دانا و حكيم است.» در اين آيه معين شده كه صدقات بايد در چه مواردى مصرف شود. اين امر اميد منافقين طفيلى صفت و صاحبان امتيازات را قطع مى‌كند كه دندان طمع بركشند و به حق خود راضى باشند. در اين باب به روش على (ع) توجه مى‌كنيم و رفتارى كه با برادرش عقيل داشت.

در ايامى كه على (ع) مقام خلافت ظاهرى داشت عقيل نزد او آمد و از فقر و بينوايى شكايت كرد. عقيل نابينا شده بود. على قطعه آهنى در آتش بگداخت و