چيز براى آفريدگانش شناخته شود و در هيچ چيز نسبت به او نادان نمانند و چنان كه شايسته است به پرستش و عبادت او بپردازند، و به هيچ چيز ننگرند مگر آن كه پيش از ديدن و در ضمن ديدن و پس از ديدن او را با آن چيز ببينند. و خداوند سبحانه و تعالى گنجى نهفته بود و اراده آن كرد كه شناخته شود، پس آفريدگان را آفريد تا او را بشناسند، [1] و اين نه براى آن بود كه به آنان نياز داشت، بلكه آنان را به اين نياز بود، و براى آن نبود كه از اين كار سودى به دست آورد، بلكه براى آن بود كه آنان به سودى برسند.

بدين گونه آشكارترين جنبه در آفرينش ظهور رحمت خدا است، و اين كه طبيعت نخستين آفرينش انسان، پيش از اين كه از آفريدگان چركين شود، طبيعتى مثبت و ستوده بود، و اين كه فطرت او جنبه بيگانگى و دشمنى ندارد. چون در نفس خويش بينديشد، آن را غرق در دريايى از نعمتها و بخششها مى‌بيند، آفرينش او رحمت است، و تعليم يافتن و سخن گفتن او نيز نعمتى است، پس با انديشه خود در جهان پيرامون خويش به گردش مى‌پردازد و/ 282 خورشيد و ماه و ستارگان و درختان و آسمان و ميزان را مشاهده مى‌كند، و زمين و آنچه در آن است نيز نعمت است و اين همه آفريده شده است و به انجام دادن نقشى مى‌پردازد كه در ضمن يك نظام استوار به مصلحت انسان و ديگر آفريدگان طرح ريزى شده است ... به همين سبب رفتار او را در برابر آفريدگان رفتارى ملايم و برخاسته از دوست داشتن آنها مشاهده مى‌كنيم، و از آن ابا دارد كه دانه جوى را از مور ضعيفى بربايد، و لذا چون بر زمين راه مى‌رود، با مدارا و آرامش بر آن گام مى‌نهد.

شرح آيات

[1] الرَّحْمنُ‌ «خداى بخشنده و مهربان است.»