تمايزى از يكديگر قرار داده‌ايم.» پس روزها براى خود حسابى دارند، و امروز با فردا تفاوت دارد، و اين ماه از ماه ديگر، هر چند همه آنها از آن خدا است، و خدا حقيقت زمان را به تفصيل براى ما بيان كرده است، تا به ياد داشته باشيم و واقعيت نفس خويش را بازشناسيم، و خدايى كه امور شب و روز و خورشيد و ماه را تنظيم بخشيده، و اندازه آنها را با نگاهدارى حساب سالها ميسر ساخته، چنان نيست كه از عملى كه شخص به انجام دادن آن برمى‌خيزد يا گامى كه برمى‌دارد، يا انديشه‌اى كه در ضمير او مى‌گذرد غافل بماند و آن را در كتاب او به ثبت نرساند، و در روز قيامت به حساب آن نرسد.

[13] وَ كُلَّ إِنسانٍ أَلْزَمْناهُ طائِرَهُ فِي عُنُقِهِ‌- و براى هر انسان پرنده (نامه عمل) او را در گردن وى ملازم او ساخته‌ايم.»/ 211 اين آيه نيز دعوتى ضمنى براى تحمل مسئوليت است، بدان سبب كه انسان را به مسئوليتش در برابر اعمال خود تذكر مى‌دهد و به اين كه پاداش آن را در اين دنيا يا در آن دنيا به دست خواهد آورد.

وَ نُخْرِجُ لَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ كِتاباً يَلْقاهُ مَنْشُوراً- و براى او در روز قيامت آن را در نامه و كتابى گسترده بيرون مى‌آوريم.» پس هر انسان در نزد خدا كتابى دارد كه در آن اعمال وى در دنيا به تفصيل آمده است و آن را براى خواندن او در روز قيامت بازمى‌كنند.

[14] اقْرَأْ كِتابَكَ كَفى‌ بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسِيباً- نامه عملت را بخوان كه خود براى رسيدگى به حساب بسنده و كافى هستى.» انسان به اعمال خود اعتراف مى‌كند، و خود درباره خويش حكم مى‌دهد، و به محكمه‌اى براى صادر كردن حكم براى او نيازى نيست، در صورتى كه محكمه و گواهان نيز حضور دارند.

سپس پروردگارمان براى ما از بعد ديگرى از ابعاد مسئوليت توضيح مى‌دهد و آن مسئوليت انسان در برابر راهيابيها و گمراهيها است، همچون مسئوليت نسبت به‌