التمهید فی علوم القرآن - المعرفت، الشیخ محمد هادی

نام کتاب : التمهید فی علوم القرآن نویسنده : المعرفت، الشیخ محمد هادی جلد : 5 صفحه : 419

تعبد الصغار معه، تلویحا لعابدیها بأنّها لا تصلح أن تکون آلهة، لما یعلمون- إذا نظروا بعقولهم- من عجز کبیرها عن ذلک الفعل، و الإله لا یکون عاجزا، فهو حقیقة أبدا.
و قال السکاکی: التعریض ما سیق لأجل موصوف غیر مذکور، و منه أن یخاطب واحد و یراد غیره. و سمّی به لأنّه أمیل الکلام إلی جانب مشارا به إلی آخر، یقال: نظر إلیه یعرض وجهه، أی جانبه [1].
قال الطیّبی: و ذاک یفعل إمّا لتنویه جانب الموصوف، و منه: وَ رَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجاتٍ [2] أی محمّد (صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) إعلاء لقدره، أی أنّه العلم الذی لا یشتبه. و إمّا للتلطّف به و احترازا عن المخاشنة، نحو: وَ ما لِیَ لا أَعْبُدُ الَّذِی فَطَرَنِی [3] أی و مالکم لا تعبدون، بدلیل قوله: وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ و کذا قوله: أَ أَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ آلِهَةً [4] و وجه حسنه إسماع من یقصد خطابه الحقّ علی وجه یمنع غضبه، إذ لم یصرّح بنسبته للباطل، و الإعانة علی قبوله، إذ لم یرد له إلّا ما أراد لنفسه.
و إمّا لاستدراج الخصم إلی الإذعان و التسلیم، و منه: لَئِنْ أَشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُکَ [5] خوطب النبیّ (صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) و ارید غیره، لاستحالة الشرک علیه شرعا.
و إمّا للذمّ، نحو: إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ [6]، فإنّه تعریض بذمّ الکفّار

(1) معترک الاقران: ج 1 ص 292.
(2) البقرة: 253.
(3) یس: 22.
(4) یس: 23.
(5) الزمر: 65.
(6) الرعد: 19 و الزمر: 9.

نام کتاب : التمهید فی علوم القرآن نویسنده : المعرفت، الشیخ محمد هادی جلد : 5 صفحه : 419

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست