التمهید فی علوم القرآن - المعرفت، الشیخ محمد هادی

نام کتاب : التمهید فی علوم القرآن نویسنده : المعرفت، الشیخ محمد هادی جلد : 1 صفحه : 131

و ما أشبه. و من ثم حاول العلماء جهدهم فی تعیین المکیّات من المدنیّات، و وقع إجماعهم علی قسم کبیر، و اختلفوا فی البقیّة. کما استثنوا آیات مدنیّة فی سور مکیّة أو بالعکس، و لذلک تفصیل طریف یأتی.
و الملاک فی تعیین المکّی و المدنیّ مختلف حسب اختلاف الآراء و الأنظار فی ذلک، و فیما یلی ثلاث نظریّات جاءت مشهورة:
الاولی: اعتبار ذلک بهجرة النبی (صلی اللّه علیه و آله) و وصوله الی المدینة المنوّرة.
فما نزل قبل الهجرة أو فی اثناء الطریق قبل وصوله الی المدینة، فهو مکیّ، و ما نزل بعد ذلک فهو مدنیّ.
و الملاک علی هذا الاعتبار ملاک زمنی، فما نزل قبل وقت الهجرة، و لو فی غیر مکّة فهو مکّی. و ما نزل بعد الهجرة و لو فی غیر المدینة حتی و لو نزل فی مکّة عام الفتح أو فی حجة الوداع، فهو مدنیّ باعتبار نزوله بعد الهجرة. و علی هذا الاصطلاح فجمیع الآیات النازلة فی الحروب و فی أسفاره (صلی اللّه علیه و آله) بما أنّها نزلت بعد الهجرة، کلّها مدنیّات.
قال یحیی بن سلام: ما نزل بمکّة أو فی طریق المدینة قبل أن یبلغها (صلی اللّه علیه و آله) فهو مکّی. و ما نزل بعد ما قدم (صلی اللّه علیه و آله) المدینة أو فی بعض أسفاره و حروبه فهو مدنیّ. قال جلال الدین: و هذا أثر لطیف یؤخذ منه أنّ ما نزل فی سفر الهجرة مکیّ اصطلاحا [1].
و ذلک کقوله تعالی: «إِنَّ الَّذِی فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لَرادُّکَ إِلی مَعادٍ» [2] قیل: نزلت بالجحفة و النبیّ (صلی اللّه علیه و آله) فی طریق هجرته الی المدینة [3].
الثانیة: ما نزل بمکّة و حوالیها- و لو بعد الهجرة- فهو مکیّ، و ما نزل بالمدینة و حوالیها فهو مدنیّ. و ما نزل خارج البلدین، بعیدا عنهما فهو لا مکیّ و لا مدنیّ،

(1) الإتقان: ج 1 ص 9.
(2) القصص: 85.
(3) البرهان: ج 1 ص 197.

نام کتاب : التمهید فی علوم القرآن نویسنده : المعرفت، الشیخ محمد هادی جلد : 1 صفحه : 131

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست