صدقات پنهانی امام

محبوبترین چیز از نظر امام علیه‌السلام، صدقه نهانی بود که هیچ کس از آن با خبر نباشد و می‌خواست خود و فقرایی را که به آنها چیزی می‌دهد به محبت خدا ارتباط دهد و هدفش رابطه استوار با برادران مسلمان فقیر و تهیدست بود و همواره دیگران را به صدقه پنهانی تشویق می‌فرمود و می‌گفت:
«صدقه نهانی آتش خشم را خدا خاموش می‌کند.» [7] .
بارها در ظلمت شب از خانه بیرون می‌شد و هدایا و عطاهای خود رابه مستمندان می‌رساند در حالی که صورتش را پوشانده بود و از آنان پنهان می‌داشت و فقرا با مرحمت آن حضرت در شب هنگامی عادت کرده بودند، از این رو در خانه‌ها می‌ایستادند تا وقتی که امام را می‌دیدند خوشحال می‌شدند و به هم مژده می‌دادند و می‌گفتند صاحب انبان آمد. [8] امام علیه‌السلام پسر عمویی داشت، شبانه به نزد او می‌رفت و شخصا به او مبلغی می‌داد اما او که نمی‌دانست می‌گفت: علی بن حسین از من دستگیری نمی‌کند! ونفرین می‌کرد، امام نیز می‌شنید و چشم‌پوشی می‌نمود و خودش را به او معرفی نمی‌کرد، چون امام علیه‌السلام از دنیا رفت آن وقت متوجه شد آن کسی که شبانه به او کمک می‌رسانیده، امام علیه‌السلام بوده است، این بود که بعدها بر سر قبر امام می‌رفت و گریه می‌کرد و عذر خواهی می‌نمود. [9] .
ابن‌عایشه می‌گوید: از مردم مدینه شنیدم که می‌گفتند: صدقه نهانی از ما قطع نشد مگر وقتی که علی بن حسین (ع) از دنیا رفت. [10] مورخان نقل کرده‌اند که گروهی از مردم مدینه از این راه زندگی می‌کردند و نمی‌دانستند که چه کسی وسایل زندگی آنها را فراهم می‌کند، وقتی که امام علی بن حسین علیهماالسلام از دنیا رفت دیدند آنچه شبها برای آنها می‌آوردند قطع شد. [11] امام علیه‌السلام نماز و کمکهای خود را به شدت از چشم مردم پنهان می‌داشت و هرگاه چیزی به کسی می‌داد، صورتش را می‌پوشاند تا او را نشناسد. [12] .
ذهبی می‌گوید: امام سجاد (ع) صدقه فراوان، آن هم دور از انظار مردم می‌داد [13] .
امام علیه‌السلام، غذایی را که بین فقرا تقسیم می‌کرد در انبانی قرار می‌داد و به پشت مبارکش می‌گرفت و می‌برد، از این رو در پشت حضرت اثر آن باقی بود. [14] یعقوبی نقل می‌کند: وقتی که امام سجاد علیه‌السلام را غسل می‌دادند، روی شانه‌های آن حضرت پینه‌ای مانند پینه زانوی شتر دیدند، از اعضای خانواده‌اش پرسیدند که این اثر چیست؟ گفتند: اثر بردن غذا در شبهاست که به منازل فقرا می‌برد. [15] . به هر حال، صدقات آن حضرت در پنهانی یکی از بزرگترین امور خیریه بوده و بیش از همه در پیشگاه خدا اجر و مزد دارد .
تنها رضای خدا را می‌جست
امام علیه‌السلام در کارهای خیر و احسانی که به مستمندان می‌کرد جز رضای خدا و هدفی جز برای عالم آخرت نداشت، به این ترتیب از بارزترین مصادیق این آیه شریفه بود:
«الذین ینفقون اموالهم فی سبیل الله ثم لا یتبعون ما انفقوا منا و لا أذی لهم اجرهم عند ربهم و لاهم یحزنون.» [16] . «آنان که مالشان را در راه خدا انفاق کنند و به دنبال آن منتی نگذارند و آزاری نرسانند، پاداشی نیکو در نزد خدا دارند و از هیچ پیشامدی بیمناک نباشند.»
به راستی بخششها و صدقات امام به فقرا تنها و فقط برای رضای خدا بود بدون شائبه هیچ غرضی از اغراض دنیوی که سرانجام آن به خاک مربوط می‌شود. زهری نقل کرده، گوید: شب سردی امام علی بن حسین علیه‌السلام را دیدم انبان آردی بر دوش حمل می‌کرد، عرض کردم:
«پسر پیغمبر! این بار، چیست؟»
امام (ع) در جواب من با صدای ضعیفی فرمود:
«عازم سفری هستم، توشه آن سفر را به محل امنی می‌برم.»
عرض کردم:
«اجازه بفرمایید غلام من برساند.»
امام علیه‌السلام جوابی نداد، زهری خواهش کرد: اجازه بفرمایید، خودم شخصا حمل کنم! اما امام به راه خود ادامه داد و فرمود:
«آری من از آنچه در سفر باعث نجات من و موجب راحتیم در طول مسافرت است دست برنمی‌دارم تو را به حق خدا به کار خودت برس.»
زهری از امام علیه‌السلام جدا شد و پس از چند روز با آن حضرت ملاقات کرد و تصور می‌کرد که عازم سفر بوده است اما موفق نشده! عرض کرد: «یابن رسول الله! گویا به آن مسافرتی که در نظر داشتید نرفته‌اید؟!» امام علیه‌السلام، قضیه را به او گفت و مطلع ساخت؛ سفری که آماده می‌شد و توشه لازم را فراهم می‌کرد، سفر آخرت بود، فرمود: «زهری قضیه آن طور نیست که تو تصور کرده‌ای، بلکه مقصود من سفر مرگ بود که باید آماده شوم، آمادگی برای مرگ، دوری از محرمات و بذل و بخشش و تلاش در کار خیر است.» [17] . انفاق امام علیه‌السلام به مستمندان برخاسته از طلب رضای خدا و کوشش برای رسیدن به مغفرت و رضوان الهی بود.