زید بن علی

در میان فرزندان امام چهارم زید بن علی (پس از حضرت باقر علیه‌السلام) از دیگران افضل و برتر بوده و بسیار عابد و پارسا و فقیه و سخاوتمند و شجاع بود و به همین جهت پس از رحلت حضرت سجاد علیه‌السلام - که اکثریت شیعه به امامت فرزندش امام باقر علیه‌السلام معتقد بودند گروهی نیز زید را امام دانسته و به شیعه‌ی زیدیه مشهور شدند.
به عقیده‌ی آنان هر شخص فاطمی نژاد که عالم و زاهد و شجاع و سخی بوده و به عنوان قیام به حق خروج کند می‌تواند امام باشد و چون زید واجد این خصوصیات بوده، به نظر این فرقه امام بوده و پس از کشته شدن او هم فرزندش یحیی بن زید را که بر خلیفه‌ی اموی ولید بن یزید خروج کرد و کشته شد امام می‌دانند [1] .
اما خود زید دعوی امامت نکرد بلکه برای خون‌خواهی جدش (حسین علیه‌السلام) قیام نمود و مردم را به سوی پسندیده از آل محمد صلی الله علیه و آله دعوت نمود زیرا او می‌دانست که برادرش حضرت باقر برای احراز این مقام شایسته می‌باشد و باز می‌دانست که امام باقر هم فرزندش حضرت صادق را جانشین خود قرار داده است ولی عده‌ای تصور کردند که او مردم را به سوی خود می‌خواند، هنگامی که خبر شهادت او را به حضرت صادق دادند گریست و فرمود: انا لله و انا الیه راجعون، اجر مصیبت عمویم زید را از خدا می‌طلبم زیرا زید نیکو عموئی بود و از برای دنیا و آخرت ما نافع بود و به خدا قسم که عمویم شهید از دنیا رفت مانند شهدائی که در خدمت حضرت رسول و علی و حسن و حسین صلوات الله و سلامه علیهم شهید گشتند [2] . باری زید در زمان هشام بن عبدالملک خروج کرد و در جنگی که در کوفه میان او و امویان درگرفت در سال121 هجری در سن42 سالگی به شهادت رسید. جنازه‌ی زید به وسیله پسرش یحیی شبانه در نهر آبی دفن شد و روی آن را خاک و گیاه ریختند که از نظر دشمنانش مخفی بماند ولی یوسف بن عمر ثقفی (پدر حجاج) که از جانب هشام حاکم عراق بود از ماجراء با خبر شد و جسد زید را از زیر خاک بیرون آورد و سرش را جدا کرد و برای هشام فرستاد. هشام به یوسف نوشت که بدن زید را برهنه بر دار کشد یوسف نیز دستور داد او را در کناسه‌ی کوفه به دار آویختند. در این مورد یکی از شعراء طرفدار بنی‌امیه به شیعه‌ی زیدیه خطاب نموده و چنین گوید:
صلبنا لکم زیدا علی جذع نخلة
ولم ار مهدیا علی الجذع یصلب
یعنی: ما زید شما را بر شاخه‌ی درخت خرما به دار زدیم و من ندیدم که مهدی بر شاخه‌ی درخت خرما به دار آویخته شد. [3] .