حسن بصری

«حسن بصری» (متوفی 110 ه) از اهل بصره و از مشاهیر تابعین و فیض ملاقات اکثر اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله را دریافته بود وی پیش عامه به زهد و تقوا معروف است و صوفیان نیز او را پرورده نبوت و خوگرفته فتوت و کعبه عمل و علم و خلاصه ورع و حلم می‌دانند [1] زهد و تقوا و شکوه و عظمت امام سجاد علیه‌السلام چنان چشم او را خیره کرده بود که بی‌اختیار به پای او بوسه می‌زد.
درباره کثرت زهد و توجه همیشگی او به خدا روایت کرده‌اند که در خانه کعبه به امام سجاد علیه‌السلام برخورد و دید که امام به صورت ناشناسی که نقابی بر چهره‌اش کشیده بود، اشعار زیر را با سوز و گداز زمزه کرده و به شدت ناله می‌نمود.
1 - ألا أیها المأمول فی کل حاجة
شکوت الیک الضر فارحم شکایتی
2 - ألا یا رجائی أنت کاشف کربتی
فهب لی ذنوبی کلها و أقض حاجتی
3 - و ان الیک القصد فی کل مطلب
و أنت غیاث الطالبین و غایتی
4 - أتیت بأفعال قباح ردیه
فما فی الوری خلق جنی کجنایتی
5 - فزادی قلیل لا أراه مبلغی
أللزاد أبکی أم لبعد مسافتی؟
6 - أتجمعنی و الظالمین موافقا
فأین طوافی ثم أین زیارتی؟
7 - أتحرقنی بالنار یا غایة المنی
فأین رجائی ثم أین مخافتی؟
8 - فیا سیدی فأمنن علی بتوبة
فأنک رب «عالم» بمقالتی
ترجمه اشعار:
1 - ای آن که در هر نیازی دست امید به سوی تو دراز می‌شود. بینوائی خود را به تو باز می‌گویم مرا مورد عفو و بخشش خود قرار بده.
2 - ای امید من که اندوه و سختی را از من دور می‌کنی، همه گناهان مرا ببخش و حاجت مرا برآر.
3 - در هر حاجتی به تو روی می‌آورم، تو دستگیر خواستاران و هدف و مقصود منی.
4 - با کارهای زشت خود به تو روی آوردم، هیچ مخلوقی در جهان به اندازه من گناهکار نیست.
5 - توشه راه من ناچیز است و مرا به مقصد نمی‌رساند، آیا بر کمی توشه بگریم یا بر دوری راهم؟!
6 - آیا تو مرا با ستمگران در یک جا جمع می‌کنی؟ پس طواف من به دور خانه تو و زیارت من چه می‌شود؟!
7 - ای نقطه پایان آرزوهای من آیا مرا به آتش خود می‌سوزانی، پس امید من به تو و ترس من از تو چه می‌شود؟
8 - ای سرور من از قبول توبه‌ام بر من منت بگذار که تو پروردگار و عالم به گفتار منی.
«حسن بصری» می‌گوید: نزدیک شدم دیدم که وی امام، فرزند امام، علی بن الحسین زین‌العابدین علیه‌السلام است پس پای او را بوسیدم و گفتم: ای فرزند نبوت، این مناجات و گریه از بهر چیست؟ با این که تو داخل اهل بیتی هستی که خداوند درباره آنها فرموده است: (لیذهب عنکم الرجس أهل. البیت و یطهرکم تطهیرا) فرمود: ای فرزند ابوالحسن این سخنان را کنار بگذار بهشت برای هر کس که خدا را اطاعت کند، آفریده شده است گر چه بنده حبشی باشد و جهنم برای هر کس که خدا را نافرمانی کند خلق شده هر چند آزاد مردی قرشی باشد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرموده است:
«ایتونی بأعمالکم لا بأنسابکم»: «اعمال خود را نزد من آورید نه انساب خود را» [2] .